3tom336

10. TECHNIKA ŚWIETLNA

674

Rys. 10.17. Przykładowe kształty i kolory znaków informacyjnych przy oświetleniu ewakuacyjnym: a) „wyjście awaryjne”: tło (obramowanie) zielone, znak (wewnętrzny prostokąt) biały; b) „niebezpieczeństwo brak wyjścia”: tło (obramowanie) żółte, wewnętrzny trójkąt biały, znak czarny; c, d) „kierunek do wyjścia”: tło zielone, znak biały

Oświetlenie bezpieczeństwa powinno zapewnić bezpieczne przebywanie w strefach, w których mogą zaistnieć sytuacje potencjalnie niebezpieczne z racji istniejących urządzeń, procesu technologicznego, krytycznych czynności itp. Dotyczy oświetlenia pól w tych strefach lub całych pomieszczeń. Jest realizowane przez wytworzenie odpowiedniego poziomu natężenia oświetlenia na tych polach lub w pomieszczeniu (tabl. 10.48).

Tablica 10.48. Wymagania dotyczące oświetlenia bezpieczeństwa i zapasowego wg CIE [10.13]

Wymagania dotyczące
oświetlenia bezpieczeństwa	oświetlenia zapasowego
oświetlenie pól roboczych w strefach potencjalnie niebezpiecznych; na tychże polach: —    przy przeciętnym zagrożeniu E„v > 5% £avil —    przy szczególnym zagrożeniu £av 10% Emvh w salach operacyjnych i innych pomieszczeniach szpitalnych związanych z sytuacjami krytycznymi Eav = Em„	oświetlenie pomieszczeń wg minimalnych ilościowych i jakościowych wymagań, stosowanych przy oświetleniu normalnym (podstawowym), a wynikających z danej czynności, rodzaju pomieszczenia, wyposażenia orientacyjnie: E„v > 10% E„
czas włączenia: do 0,5 s	czas włączenia: wg rachunku ekonomicznego, zwykle do 15 s, w szczególnych przypadkach (np. w sklepach dla zabezpieczenia przed kradzieżą) do 1,5 s
Uwaga: Eavn — średnie natężenie oświetlenia przy oświetleniu normalnym (podstawowym).

Oświetlenie zapasowe powinno zapewnić możliwość kontynuowania pracy (czynności) w sytuacjach, gdy takie kontynuowanie jest niezbędne. Jest realizowane przez wytworzenie odpowiednio obniżonego (ze względów ekonomicznych) poziomu natężenia oświetlenia w całym pomieszczeniu (tabl. 10.48). W takich warunkach (przejściowych) praca jest wykonywana przy wzmożonym wysiłku (prowadzącym do szybszego zmęczenia).

Oświetlenie awaryjne powinno mieć niezależne zasilanie. Okres działania oświetlenia awaryjnego powinien być określony indywidualnie. W wielu przypadkach za wystarczający uważa się okres 1    3 h. Konieczne jest okresowe sprawdzanie i konserwacja

oświetlenia awaryjnego. Przy projektowaniu oświetlenia awaryjnego należy uwzględnić aktualnie obowiązujące normy i przepisy.

10.5.7. Zasady oceny oświetlenia na podstawie pomiarów

W warunkach krajowych można poprzestać na pomiarach natężenia oświetlenia na płaszczyźnie roboczej, w miarę możliwości na umownej poziomej płaszczyźnie roboczej. Celem takich pomiarów jest wyznaczenie średniej wartości natężenia oświetlenia oraz równomierności oświetlenia w przestrzeni.

Przy oświetleniu ogólnym należy — w miarę możliwości wynikających z wyposażenia pomieszczenia — wykonywać pomiary na umownej poziomej płaszczyźnie roboczej. W strefach komunikacyjnych za taką płaszczyznę przyjmuje się płaszczyznę podłogi, a w pozostałych strefach — płaszczyznę na wysokości 0,85 m od podłogi. Pomiary należy wykonywać w punktach pomiarowych (tabl. 10.49), stanowiących środki oczek siatki pokrywającej płaszczyznę roboczą. Zwykle stosuje się równomierną siatkę o oczku zbliżonym możliwie do kwadratu. Typowe wymiary oczka wynoszą od ok. 1x1 m do ok. 5 x 5 m. Im mniejsze są te wymiary, tym dokładność wyznaczania średniej wartości natężenia oświetlenia jest większa. Za średnią wartość natężenia oświetlenia przyjmuje się średnią arytmetyczną z pomiarów w poszczególnych punktach pomiarowych.

Tablica 10.49. Minimalna orientacyjna liczba punktów pomiarowych, przy pomiarach natężenia oświetlenia w pomieszczeniu, z dokładnością do ok. ±10%, wg [10.17]

Wskaźnik pomieszczenia w	Liczba punktów^1' pomiarowych, gdy s/Hm < 1,5
w < 1	4
I 5$ w < 2	9
2 < w < 3	16
w = 3	25
w> 3	wg obliczenia^2'

^lł W założeniu, że siatka punktów nie pokrywa się z siatką rozmieszczenia opraw.

²¹ W pomieszczeniu o w > 3 należy myślowo wydzielić pomieszczenie kwadratowe, dla którego w 3 i dla tak pomniejszonego pomieszczenia przyjąć liczbę punktów n\ Obliczona liczba punktów n tak się ma do n\ jak iloczyn długości i szerokości danego pomieszczenia do iloczynu długości i szerokości pomieszczenia pomniejszonego.

Na przykład: a ~ 20, b = 33, H_m = 4 20x33    20x20

w ~-= 3,1; w —-= 2,5

4(20 + 33)    4(20+20)

20x33

n = 16-—    26,4 « 26; n' = 16

20x20

Ze względu na symetrię siatki obliczeniowej można przyjąć n = 28 (tj. 4x7 punktów), wtedy oko siatki będzie miało wymiary 5 x 4,7 m.

Przy trudnościach wykonywania pomiarów na umownej płaszczyźnie lub gdy rzeczywiste płaszczyzny robocze istotnie odbiegają od umownej płaszczyzny, pomiary natężenia oświetlenia należy wykonywać na poszczególnych polach pracy w rzeczywistych płaszczyznach roboczych. Należy przy tym — w obrębie poszczególnych pól — przyjmować tyle punktów pomiarowych, względnie równomiernie rozłożonych, aby można było wyznaczyć średnie natężenie oświetlenia na danym polu. Podobnie należy postępować w przypadku oświetlenia złożonego.

Pomiary powinny być wykonywane wyłącznie przy świetle sztucznym danego urządzenia oświetleniowego, przy kontrolowaniu napięcia zasilającego urządzenie. Pomiary należy rozpoczynać po ustabilizowaniu się świecenia źródeł światła (przy źródłach wyładowczych co najmniej po 20 min świecenia). Ogniwo luksomierza powinno być naświetlone co najmniej przez 5 min przed wykonywaniem pierwszych odczytów. Powinno też mieć korekcję kątową oraz korekcję ze względu na krzywą czułości względnej. Przy braku tej ostatniej powinny być znane i stosowane współczynniki korekcyjne.

Na podstawie wyników pomiarów natężenia oświetlenia można ocenić właściwości realizowanego poziomu natężenia oświetlenia i poziomu równomierności oświetlenia w warunkach nowego urządzenia oświetleniowego oraz po pewnym czasie użytkowania urządzenia. Dane z pomiarów dotyczących urządzenia po pewnym czasie użytkowania

43*