90 91

W ostatnim kwartale (pierwszego roku życinf należy zapewnić dziecku możliwość poruszania su po całym pokoju. Niech chodzi na czworakacll zdobywa doświadczenia, będzie ruchliwe, dobry,j rozwinięte. Niezwykle ciężko jest spełnić ten pcw! stulat w ciasnym mieszkaniu. Niekiedy niemowlę przebywa w kuchni z matką przygotowującą poi siłki. Jest to zawsze sytuacja niebezpieczna, gdyl łatwo można je skrzywdzić. Kliniki chirurgiczni na oddziałach dziecięcych przyjmują rokroczni* wiele dzieci poparzonych lub z innymi urazamB powstałymi wskutek nieuwagi osób opiekujących; się niemowlęciem, a także dzieckiem nieco starli szym.

Niemowlę wychowane w spokojnej i miłej atl mosferze nie będzie sprawiało trudności, jedyni! kłopotliwe jest zorganizowanie stałej opieki nad nim. Błędy opiekuńcze popełniane w tym okresil mogą przejawiać się tym, że dziecko jest apatyczl ne, smutne, bierne, nie reaguje żywo na zbliżani! się osób dorosłych. Może być także nadmierni! krzykliwe, płaczące, stale rozdrażnione. Później zdobywa umiejętności mówienia, chodzenia, nil sygnalizuje potrzeb fizjologicznych. Przyzwyczai jenie do kojarzenia wypróżnień z określonym słoi wem ułatwia opanowanie trudnej sztuki powiadamiania o konieczności załatwienia potrzeby fizjo-l logicznej.

r

(> piekę nad niemowlęciem utrudnia brak możli-Wnńci porozumiewania się z nim. Jeśli czegoś potrzebuje, nie potrafi tego zasygnalizować w sposób Wyraźny i zrozumiały dla otoczenia. Dlatego płacz dziecka może oznaczać ból, głód, ucisk źle założo-iii I koszulki lub mokre pieluszki. Troskliwa matka in /.y się rozpoznawać płacz maleństwa.

Należy jeszcze dodać, że prawidłowy rozwój niemowlęcia bywa utrudniony przez nerwowość ro-ilziców, przeżywane przez nich lęki. Najczęściej boją się oni panicznie chorób w tym okresie jego życia, kalectwa, niedorozwoju umysłowego. Wciąż /(> strachem wpatrują się w nie: czy będzie normalne? Wszelkie objawy opóźnień, nawet nieznacznych, w chodzeniu czy wymawianiu słów napawają lękiem. Wychowane w atmosferze napięcia Htaje się rozdrażnione i płaczliwe. Natomiast otoczone radością i spokojem rozwija się prawidłowo.

TRUDNOŚCI

WIEKU PONIEMOWLĘCEGO

W okresie poniemowlęcym dziecko umie już chodzić, opanowuje wiele umiejętności, uczy się samodzielnie jeść i pić, posługiwać się kubkiem, łyżką, widelcem, myje i wyciera rączki, wycina, lepi, wkłada koszulkę, buciki i wykonuje inne czynności. Naturalnie, robi to niezręcznie, rozlewa, brudzi,

91