802 803

dziel, z otworami skrzelowymi otwierającymi się nie bezpośrednio na zewnątrz ciała, a do dwóch wypukleń przedsionka gębowego, których światła tworzą jamy okołogardzielowe. Część trzewiowa obejmuje jelito środkowe, jelito tylne, serce i gonady. Część za trzewiowa tworzy podstawę ciała. Może być spłaszczona. wtedy ciało szeroko jest oparte na podłożu, a u niektórych gatunków jest dłuższa niż część trzewiowa, wyciągnięta stylikowato, a wtedy zawiera serce i gonady. Część kloakalną tworzy wpuklony naskórek tylnej okolicy tułowia, do jej jamy uchodzą otwór odbytowy i gonopory.

Ryc. 285. Żachwy. A — Ciona sp., forma samotna, B — Polycistor sp.. forma kolonijna, C — Clmielina sp., kolonijna, budowa wewnętrzna; a —jajnik, d — otwór odbytowy, e — endostyl, g — gardziel, j — jądro, k — epikard, I — kloaka, o — otwór gębowy, s — serce

Ar

A

Kolonie mają bardzo różną budowę. Osobniki są pozrastane częściami zatulowiowymi (ryc. 285A), albo bokami tułowia (kolonie socjalne) lub są połączone stolonami zawierającymi uchyłki jamy ciała (kolonie prawdziwe, ryc. 285C). W najwyżej uorganizowanych koloniach występuje wspólna kloaka, a osobniki wykazują w kolonii bardzo symetryczne rozmieszczenie. Osobniki w koloniach mogą mieć podobną budowę, albo mogą być polimorficzne.

Budowa wewnętrzna

Pokrycie ciała. Tunika, obejmująca ciało osobników żyjących samotnie, jak i kolonijnie, jest u żachw zrośnięta z naskórkiem. Gruba, przejrzysta jak szkło lub różnie zabarwiona. Zbudowana jest z tunicyny, w której skład wchodzą woda, charakterystyczna dla roślin substancja — błonnik (do 60%; u nielicznych gatunków nie występuje) i związki białkowe tworzące w tunice część podstawową. W tunice występują komórki mezenchymatyczne, zróżnicowane na amebowate. usztywniające oraz pigmentowe (zawierające barwniki). U kolonii z rodziny Didennidae osobniki są połączone kloakami, a otaczająca ich tunika jest usztywniona spikulosferami. igłowatymi strukturami aragonitowy-mi. Ponadto, do tuniki wnikają zatoki i naczynia krwionośne (fot. 42A).

Tunika ma mniej lub bardziej zwartą konsystencję, u niektórych gatunków jest skórzasta lub sztywna, sztywnością przypominająca chrząstkę.

Materiały na tunikę produkują gruczoły jednowarstwowego naskórka. Pod naskórkiem występują warstwa tkanki łącznej i mięśnie gładkie, w postaci luźno ułożonych włókien zorientowanych w różnych płaszczyznach. W ścianach syfonów mięśnie są zorientowane podłużnie i okrężnie, a przez to syfony mogą wykonywać różne ruchy, mogą się kurczyć i prostować, a także mięśnie mogą zamykać otwory prowadzące do przedsionka gębowego, czy do kloaki. Cały tułów może się w niewielkim stopniu kurczyć.

Układ nerwowy. Jego centralna część składa się u postaci dojrzałych tylko ze zwoju mózgowego położonego nad gardzielą, występującego w tkance łącznej.

Ryc. 286. Żacliwa Ciona sp.. budowa wewnętrzna; a — kloaka, c — serce, d — otwór odbytowy, e — cndoslyl. g— gardziel, j —jelito tylne, k —jajnik, n — nasieniowód, o — otwór gębowy, p — gonopory żeński i męski, r — jądro, s — przedsionek, t — tunika, w—syfon wpustowy. v —jajowód, y — syfon wypustowy, z — zwój mózgowy, ż — żołądek

803