autonomia slaska (8)

0

interpelacja dotyczącą wyroku sądu w Lipsku, rozstrzygającego sprawy powstańców śląskich ilp.

Zgodnie z art. 21 konstytucji marcowej, do którego odsyłał traktujący o nietykalności poselskiej art. 17 statutu, poseł nie odpowiadał za swoją sejmową i pozasejmową działalność wchodzącą w zakres wykonywania mandatu. Za naruszenie praw osoby trzeciej mogli być posłowie pociągnięci do odpowiedzialności sądowej, o ile władza sądowa uzyskała na to zezwolenie Sejmu. Ten fragment art. 21 konstytucji stosowany był w praktyce najczęściej. W Sejmie Śląskim władze sądowe i prokuratorskie wystąpiły z 28 wnioskami o wydanie 20 posłów śląskich (o wydanie niektórych posłów — przy różnych zarzutach — władze wymiaru sprawiedliwości występowały kilka razy), przy czym Sejm Śląski wyraził zgodę na wydanie 5 posłów (w tym 4 polskich i 1 niemieckiego), zaś w przypadku 15 posłów (11. polskich i 4 niemieckich) odmówił zgody na wydanie ich sądom.

Wysokość diet poselskich ulegała pewnym wahaniom: np.. 241X 1935 r. Sejm Śląski określił ich wysokość na 600 zl miesięcznie, a 11 III 1936 r. postanowił, że posłowie otrzymują tytułem diet miesięcznie 700 zł. Wszystkie regulaminy sejmowe przyznawały marszałkowi Sejmu Śląskiego prawo do podwójnych diet, a regulamin z 17 VI 1930 r. ponadto: „prawo do mieszkania służbowego i powozu, tudzież prawo używania inwentarza reprezentacyjnego".

Szczegółowy obraz organizacji wewnętrznej i zasad działania Sejmu Śląskiego określały jego regulaminy uchwalone 13 X 1922 r. (regulamin tymczasowy I Sejmu Śląskiego), 31 1 1923 r. (regulamin stały I Sejmu Śląskiego), 17 VI 1930 r. (regulamin II,

III    i częściowo IV Sejmu Śląskiego), U III 1936 r. (regulamin

IV    Sejmu Śląskiego). Regulaminy, przyjmowane w formie uchwały sejmowej, regulowały dokładnie tok prac ustawodawczych tak w plenum Sejmu, jak w jego komisjach, określały tryb wnoszenia interpelacji, ustalały wysokość diet poselskich i wielkość potrąceń z diet, spowodowanych nieobecnością posła, przewidywały stosowanie będących w ręku marszałka środków dyscyplinowania obrad sejmowych, określały inne szczegółowe kwestie związane z organizacją wewnętrzną i zasadami działania Sejmu Śląskiego. Charakterystycznym postanowieniem wszyst-

14

i

kich regulaminów Sejmu Śląskiego byI nic istniejący w regula-minie dzisiejszego Sejmu przepis, zgodnie z którym: „Po,cl me może wygłaszać bez zgody marszałka przemówienia z przygotowanej na piśmie mowy; przepis ten nie dotyczy sprawozdawcy. Przy przemówieniu posłowi wolno posługiwać się notatkami, a także za zgodą marszałka — odczytywać krótkie oświadczenia i dokumenty”.

Dwa zagadnienia szczegółowe, dotyczące wyborów i ustawodawstwa śląskiego, znalazły uregulowanie w postaci ustaw śląskich: z II I 1923 r. i z ? V 1931 r. wyznaczających^ Sad Apekir cyjny w Katowicach,, jako organ właściwy do r02strzyj:a jy^ważności^zaprotestowanych^ wyborów

i III Sejmu Śląskiego j)raz z.20X 19^2"T'. {znowelizowana ustawa z 17 VI 1926 r.) w sprawie wydawania Dziennika Ustaw Śląskich.

W myśl międzywojennej teorii prawa państwowego parlament sprawował nie tylko funkcję ustawodawczą, ale także kontrolującą (kontrola administracji poprzez uchwalanie budżetu, interpelacje i zapytania ilp.), autonomiczną (rozstrzyganie problemów związanych z członkostwem parlamentu, regulacja organizacji Sejmu i uchwalanie regulaminów obrad) oraz funkcję elekcyjną (wybór prezydenta) i ustawodawczą (zmiana i rewizja •konstytucji), sądowniczą (w sytuacji, gdy odpowiedzialność konstytucyjna ministrów następowała zgodnie z modelem ango-l skini, według którego izba niższa wnosiła oskarżenie, a izba wyższa parlamentu pełniła rolę sądu).

Również kompetencje Sejmu Śląskiego przekraczały ramy pracy prawotwórczej. Z dotychczasowych uwag wynika, że wykonywał on w praktyce także funkcję wykonawczą i autonomiczną. Ze zrozumiałych względów (jednoizbowość Sejmu Śląskiego i brak klasycznego, odpowiedzialnego przed Sej-mem rządu) Sejm Śląski pozbawiony był funkcji sądowniczej. Namiastką funkcji elekcyjnej było prawo Sejmu Śląskiego do corocznego wyboru pięciu członków Śląskiej Rady Wojewódzkiej, a ustawodawczej prawo uchwalenia ustawy o ustroju wewnętrznym województwa śląskiego oraz prawo wyrażania zgody nu dokonywanie przez Sejm RP zmian statutu organicznego. Główną funkcją Sejmu Śląskiego było jednak ustawodawstwo.

Procedura ustawodawcza w Sejmie Śląskim przedstawiała su;