a

Samodzielność banków rozumieć należy jako samodzielność w granicach prawa, w tym także przepisów dotyczących organizacji i funkcjonowania banków. Samodzielność wyraża się w możliwości podejmowania decyzji o charakterze gospodarczym co do zakresu i kierunków prowadzonych operacji finansowych. Wyrazem samodzielności jest też ponoszenie skutków gospodarczych własnej działalności - to znaczy działań zarówno pozytywnych (osiąganie zysków) jak i negatywnych (np. konieczność pokrycia z majątku własnego strat, czy też ogłoszenie upadłości).

Samofinansowanie - to ekonomiczny aspekt samodzielności banku. Wobec czego przychody banku powinny być wyższe lub co najmniej równe wydatkom. Straty poniesione przez bank nie są wyrównywane dotacjami lub subwencjami pochodzącymi spoza bank.

Bank jest również obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności. Płynność tę należy rozumieć jako zdolność do nieograniczonej wypłacalności w każdym wypadku, kiedy klienci banku zażądają wycofania swych wkładów. Jest to kluczowa cecha banków. Banki bowiem, ich działalność musi być bezpieczna. Dlatego wymaga licznych rozwiązań gwarantujących ich kontrahentom bezpieczeństwo w formach dużo pewniejszych niż te, które wynikają tylko z zasad odpowiedzialności umownej prawa cywilnego.

Obok banków w ścisłym tego słowa znaczeniu istnieć mogą instytucje parabankowe, takie jak np. kasy oszczędnościowe, kasy zapomogowo-pożyczkowe itp. Działalność tych podmiotów wykazuje pewne podobieństwa do działalności banków, jednak instytucje te prowadzą swoją działalność w wąskim zakresie i na mniejszą skalę.

Bank jest jedną z kategorii podmiotów gospodarczych. Specyficzny status prawny banku, będący konsekwencjąjego roli w procesach gospodarczych, skłania ustawodawcę do ochrony prawnej samej nazwy „bank”, a także nazwy „kasa”. Celem tej ochrony jest zwiększenie bezpieczeństwa obrotu pieniężnego poprzez uniemożliwienie prezentowania się jako banki podmiotom, które ustawowych wymogów „bycia bankiem” nie spełniają i są określane jako „ pseudobanki.”.

W konsekwencji wyrazy „bank” lub „kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w rozumieniu ustawy - Prawo bankowe. Nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających w nazwie wyrazów „bank” lub „kasa”, jeżeli ich działalność jednoznacznie wskazuje na to, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych.

Ponadto wyraz „kasa” może być także używany w nazwie jednostki organizacyjnej, która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce (np. spółdzielcze kasy oszczędościowo-pożyczkowe).

Przestrzeganie tych zasad mają zapewnić normy prawa karnego zawarte w ustawie - Prawo bankowe. Zgodnie z zapisem art. 171 ust. 2 prawa bankowego odpowiedzialności karnej podlega ten, kto prowadząc działalność zarobkową używa w nazwie jednostki organizacyjnej nie będącej bankiem lub do określenia jej działalności lub reklamy wyrazów „bank” lub „kasa”.

Współczesne systemy bankowe charakteryzują się dwupoziomową strukturą - bank centralny oraz banki komercyjne.