CCI00139

można jedynie traktować jako pośrednie źródło prawa, w tym sensie, że jego udział w „tworzeniu” prawa wyraża się. z jednej strony w kształtowaniu prawidłowej wykładni, w drugiej zaś w „zapładnianiu” ustawodawcy²⁶.

II.    Moc wiążąca orzeczenia sądowego ogranicza się do sprawy, w której ono zapadło, a wypowiedzi (uchwały) Sądu Najwyższego — w różnym zakresie — do sfery działania tego sądu. Organem — także sądowym, ale swoistym — jest Trybunał Konstytucyjny. Zgodnie z Konstytucją i ustawą z 1.08.1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. z 1997 r. Nr 102, poz. 643) jest on organem władzy sądowniczej, powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych oraz wykonywania innych zadań określonych w Konstytucji.

O Trybunale Konstytucyjnym patrz w rozdziale XIII.

III.    Nauka prawa (doktryna) nie ma mocy prawotwórczej, nigdy przeto jej konstrukcje i poglądy nie mogą być traktowane jako źródło prawa. Jednakże wpływu doktryny na obowiązujący stan prawny nie można nie doceniać. Szczególna jej wartość z tego punktu widzenia wyraża się w tym, że dzięki pogłębionej wykładni całokształtu obowiązujących przepisów, przy zastosowaniu metod zwanych naukowymi, dzięki powiązaniu tych badań ze społecznym i gospodarczym uwarunkowaniem obowiązującego systemu prawnego, dzięki wreszcie uwzględnianiu materiałów prawnoporównawczych (co w dobie integracji międzypaństwowej ma szczególne znaczenie) — nauka stanowi niezastąpioną pomoc przy stosowaniu prawa. Tym samym współdziała w prawidłowym rozumieniu porządku prawnego²⁷.

§ 5. ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO²⁸

I. W rozdziale I, § 3 była mowa o tym, że indywidualizację rozstrzygnięć na podstawie przepisów mających z natury rzeczy formułę ogólną oraz łagodzenie rygoryzmu prawa osiąga się dzięki tzw. klauzulom generalnym, takim jak w szczególności zasady współżycia społecznego i społeczno-gos-

²⁶    Podsumowaniu 20-lctnicj działalności Sądu Najwyższego w okresie powojennym zosiało poświęcone wydawnictwo: Sesja dwudziestolecia Sądu Najwyższego iv Polsce Ludowej w dniach 8-10 grudnia 1966 r., Warszawa 1967. Na XXX-lccie Sądu Najwyższego ukazało się wydawnictwo: Sąd Najwyższy na straży interesów państwa i praw obywateli. Warszawa 1976. Por. także L. Garlicki. Z. Resich. M. Rybicki, S. Włodyka: Sąd Najwyższy w PRL. Wrocław-Warszawa--Kraków-Gdańsk-Łódź 1983.

²⁷    Por. przyp. 15 i 23.

“ Por. A. Stelmachowski: Klauzule generalne w kodeksie cywilnym, PiP 1966. nr 4—5, s. 42; J. Czarzasty: Przyczynek do problematyki klauzul generalnych, PiP 1978, nr 5, s. 83; K. Wójcik: Z problematyki klauzul generalnych prawa cywilnego, „Studia Prawnicz.o-Ekonomicz-nc" 1981, nr XXXVII, s. 79; Z. Łyda: Klauzula generalna społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa (problemy interpretacji), PiP 1987, nr 7. s. 46: tenże: O wzajemnym stosunku klauzul: zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa. NP 1988, nr 4. s. 3.

72