64171

Ewolucja pojęcia umowy handlowej

W rozwoju prawa, w tym także polskiego, koncepcja umów w obrocie gospodarczym przeszła swoistą ewolucję. W państwach zachodnich związana jest ona z prawem handlowym i występuje pod szyldem umów handlowych (choć np. we Francji - także pod nazwą contrat economique), na oznaczenie czynności umownych bądź kupca, bądź w profesjonalnym obrocie handlowym. W krajach Europy Środkowej i Wschodniej, poddanych niegdyś reżimowi gospodarki centralnie-planowanej, związana była początkowo z koncepcją prawa gospodarczego jako odrębnej gałęzi prawa, później jednak uwolniła się od tej zależności i traktowana była jako specyficzna czynność prawna związana była z prowadzeniem działalności gospodarczej. W Polsce rozwój tej instytucji był odbiciem powyższej ewolucji. Powrót do gospodarki rynkowej po 1989 r. zrodził konieczność ponownego rozważenia jej użyteczności. Powstała w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej koncepcja umów gospodarczych miała charakter kontrowersyjny. Pojęcie to nie występowało w ogóle w ustawodawstwie a jedynie w doktiynie. Potrzeba posługiwania się nim wynikała z faktu istnienia szczególnej regulacji prawnej odnośnie do czynności prawnych (umów) związanych z działalnością gospodarczą.

W aktualnym stanie prawnym kiyteriami wydzielenia omawianych tu umów nie może być w każdym razie planowy charakter zadań gospodarczych, dla wykonania których umowa jest zawarta, ani rodzaj mienia jako przedmiotu umowy, ani wreszcie charakter podmiotu umowy; obowiązująca obecnie regulacja prawna nie stosuje żadnego z wymienionych kryteriów. Natomiast współcześnie i zgodnie z aktualnie obowiązującym ustawodawstwem szczególna regulacja prawna dotycząca obrotu gospodarczego istnieje w odniesieniu do czynności prawnych w przedmiocie przedsiębiorstwa, czynności prawnych pozostających w zakresie przedmiotu działalności gospodarczej przedsiębiorstwa lub osób prowadzących przedsiębiorstwo, albo w ogóle czynności prawnych dotyczących działalności gospodarczej.

9Ze względów systematycznych jest rzeczą celową wszystkie tego rodzaju umowy wyłączyć w osobną grupę, gdyż wykazują one pewne cechy szczególne. Uogólniając wskazaną, szczególną regulację prawną, należy przyjąć, iż umowa handlowa jest to dwu- lub wielostronna czynność prawna przedsiębiorcy dokonana w związku z prowadzeniem przez niego przedsiębiorstwa.

Związek z profesjonalną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem przedsiębiorstwa musi być tutaj bezpośredni, w tym mianowicie znaczeniu, iż chodzi tylko o umowy, za pośrednictwem których odpowiednie zadanie gospodarcze jest realizowane w sposób bezpośredni; w ten sposób, poza zakresem pojęcia umowy handlowej pozostają umowy warunkujące tylko prowadzenie działalności gospodarczej, np. umowy o pracę czy umowy zlecenia, chociażby tworzyły one bazę dla prowadzenia działalności gospodarczej.