CCI00083 (2)

gałęzi prawa, ale także w tym, że ochrona ich jest zróżnicowana także w ramach prawa cywilnego. Może ona bowiem mieć: 1) charakter niemajątkowy, a więc być realizowana w drodze roszczeń takiej właśnie natury, chroniących samo zagrożone lub naruszone dobro jako takie; 2) charakter majątkowy, gdy roszczenia zmierzają do naprawienia szkody wynikłej z naruszenia dobra osobistego (np. uszkodzenie zdrowia spowodowało zmniejszenie zarobków); 3) wreszcie charakter niejako pośredni, gdy polega na przyznaniu zainteresowanemu roszczenia o tzw. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną przezeń krzywdę moralną oraz ewentualnie także za ból fizyczny albo o zapłatę odpowiedniej kwoty na cel społeczny..

IV. Ochrona dóbr osobistych o charakterze niemajątkowym uregulowana jest w przepisach art. 24 § I zd. 1 i 2 k.c., które zapewniają osobie, której dobro osobiste zostało zagrożone lub naruszone, dwa roszczenia niemajątkowe; natomiast w zd. 3 tegoż paragrafu ponadto przewiduje się. że osoba ta może żądać, na zasadach przewidzianych w kodeksie, zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy na cel społeczny (o czym będzie mowa niżej). Zgodnie z przepisem zd. 1 § 1. w wypadku zagrożenia dobra osobistego cudzym działaniem uprawniony może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne; oznacza to, że nie na uprawnionym spoczywa ciężar dowodu bezprawności działania, lecz że ten. kto przedsięwziął działanie, zagrażając dobru osobistemu, musi wykazać, iż był do tego uprawniony; np. że działał w ramach obowiązujących przepisów prawnych, wykonywał własne prawo podmiotowe, bronił interesu zasługującego na ochronę lub że w granicach prawem przewidzianych uzyskał zezwolenie osoby, której dobro osobiste zostało naruszone. Nie może natomiast bronić się tym, że działał nie we własnym imieniu, lecz z ramienia organu osoby prawnej⁸¹. Nie stanowi zagrożenia lub naruszenia cudzego dobra tzw. dozwolona krytyka, tzn. krytyka podjęta w' interesie społecznym i dokonana w sposób rzetelny i rzeczowy, a nie w celu dokuczenia innej osobie⁸².

W razie dokonanego naruszenia uprawniony może nadto żądać, aby ten. kto dopuścił się naruszenia, dopełnił czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, ażeby złożył oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Może to np. być ogłoszenie w prasie lub bezpośrednie przeproszenie⁸³. Bezprawność działania jest konieczną przesłanką powstania także tego drugiego roszczenia. Natomiast dla powstania obydwu tych roszczeń nie jest konieczne, aby ten. kto narusza cudze dobro osobiste lub

⁸¹    Por. orz. SN z 6.12.1962 r.. OSN 1973. poz. 115 oraz z 28.11.1980 r.. OSN 1981. poz. 170; dotyczy także funkcjonariuszy państwowych orz. SN z 11.10.1983 r.. OSP 1985. poz. 3. glosa J. Panowicz-Lipskicj, tamże.

⁸²    Por. orz. SN z 19.09.1968 r.. OSN 1969. poz. 200. glosy; A. Kędzierskiej. PiP 1970. nr 5. s. 818. A. KopfTa. NP 1970. nr 7-8. s. 1185.

⁸³    Por. orz. SN z 30.12.1971 r.. OSN 1972. poz. 104; z 19.01.1982 r.. OSN 1982. poz. 123; częściowo krytyczna glosa A. Szpunara. OSPiKA 1983. poz. 229.

185