13357 IMG91

przemawiające za tym, że posiadanie piętna jest potencjalnie stresującym doświadczeniem życiowym, podobnym do innych typów chronicznych i/lub ostrych stresorów. Ponadto przekonujemy, że sposób, w jaki osoby stygmatyzowane oceniają swoją sytuację i radzą sobie z nią, jest ważnym wyznacznikiem ich adaptacji. Podejście to pozwala nam zrozumieć zarówno międzygrupowe, jak i wewnątrzgrapowe różnice pod względem podatności i odporności na piętno. Ważnym wnioskiem, wynikającym z tego rozdziału ;est to, że nie ma nic patologicznego ani neurotycznego w sposobach podejścia przyjmowanych przez jednostki stygmatyzowane w celu radzenia sobie ze stresem związanym z piętnem. Ludzie stosują wiele różnych strategii, aby radzić sobie z piętnem i związanym z nim uprzedzeniem, tak samo jak stosują wiele różnych strategii, by radzić sobie z innymi typami okoliczności życiowych, które są oceniane jako stresujące. Zarówno różnice indywidualne, jak czynniki sytuacyjne determinują to, jakie strategie są stosowane, a także efektywność tych strategii. Nie jest prawdopodobne, żeby jakaś strategia była skuteczna we wszystkich sytuacjach. Właściwe pytanie dotyczy raczej tego, jaka strategia daje najlepsze rezultaty dla jakiej jednostki w jakiej sytuacji. Cele osoby stygmatyzowanej mają decydujący wpływ na to, jaki typ strategii będzie najlepiej służył jej potrzebom. W celu uporania się z piętnem stosuje się zarówno skoncentrowane na problemie, jak i skoncentrowane na emocji strategie radzenia sobie, a użycie każdej z ich ma wielorakie skutki. Niektóre z tych skutków są kosztowne, o czym świadczy nasz krótki przegląd. A zatem, skutecznej adaptacji nie osiąga się zwykle bez kosztów.

Jak było do przewidzenia, wartości odgrywają ważną rolę w każdej dyskusji nad tym, jak ludzie stygmatyzowani radzą sobie z piętnem. Wielu zakłada, że pożądane są tylko te wysiłki zmierzające do poradzenia sobie, które koncentrują się na zmianie status quo. Pogląd ten opiera się na ukrytym założeniu, że tylko bezpośrednie przeciwstawianie się uprzedzonym ludziom pomoże osobom stygmatyzowanym osiągnąć swe cele. Chociaż pogląd ten może być słuszny, jeśli chodzi o osiągnięcie długoterminowej zmiany społecznej, to jednak jedną z konsekwencji cenienia pewnych reakcji radzenia sobie wyżej niż innych jest to, że osoby stygmatyzowane mogą spotkać się z krytyką zarówno ze strony swej stygmatyzowanej grupy, jak i spoza niej, za wybranie „złej” reakcji radzenia sobie. Sama ta dezaprobata staje się jeszcze jednym źródłem stresu związanego z piętnem. Ludzie różnią się pod względem celów, które chcą osiągnąć, środków, z których mogą korzystać, percepcji poziomu i powszechności uprzedzenia, wobec którego stoją, oraz stopnia, w jakim identyfikacja ze stygmatyzowaną grupą jest dla nich ważna. Musimy respektować tę różnorodność, gdy staramy się zrozumieć, jak ludzie radzą sobie z konsekwencjami piętna.

Bibliografia

Mtm,    ji Mdii Mcbiap. W: L. Bcrkowiufred.W.fo.iiai u•xpmm_nul_KC*l_ml»toB

(i. 2, i. 261-1%). New York: Ac*demie Press.

^ J Mecu ofrice and dialcct ot eiamiaer on language samples elicited hora rZ^Anaa “u? ^preKboolen^^o/Clii/dhood Communication Disordm, 16, 25-30. oLncU4.1Zm    '    ^A,'°^> ^ ^P<rl0n*^l‘'^{y u,cłłme}°¹- RnwofOroniMo and