Bilinkiewicz6

Epidemiologia 163

9. Zaburzenia psychiczne na tle organicznym

Uai A/libnurŁ i/ueet Jawna

Wprowadzenie

W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-IO) uwzględnia .się zaburzenia psychiczne na lic organicznym w grupie kategorii diagnostycznych ..Organiczne zaburzenia psychiczne wftjcznie z zespołami objawowymi". Przez ..zaburzenia organiczne” rozumie się zespól psycha-patologiczny uwarunkowany dysfunkcją mózgu wywołany jego chorobami, uszkodzeniami lub urazami. Zaburzenia funkcji mózgu mogą być pierwotne, dotyczy to bezpośrednich uszkodzeń mózgu, lub wtórne, kiedy choroba (np. układowa) dutyte różnych narządów, w tym także mózgu. Pojęcie ..organiczności" pr/euśo w psychiatrii pewny ewolucję. Kojarzyło się ono w starszej psychiatrii z w prosu d/onym prze/, E. IIleulera pojęciem zespołu psychoi>rganiczncgo (do* organtsch; Psychosyndrom), Zgodnie / definicją. zespól psychoorganic/ny miał być zawtze skutkiem trwałych i znacznych zmian morfologicznych mózgu, z czym wią/alosię pesymistyczne rokowanie. Aby osłabić len efekt rozpoznania, niektórzy psychiatrzy (/wla.s/cza niemieccy) dzielili zespoły psychonrganic/nc nu nieodwracalna i odwracalne. Dzisiaj cala la dyskusja należy do historii.

Grupa kategorii diagnostycznych ICD-IO obejmuje wprawdzie dość szeroki zakres objawów psychopatologic/nych. podstawowe objawy i worzą jednak tylko dwie grupy. f)o pierwszej należą zespoły, w których stałymi dominując)mi cechami są albo zaburzenia takich funkcji poznawczych, jak pamięć, intelekt i uc/enic się. albo zaburzenia sensuńuni (świadomości) i uwagi określone umownie zbiorczy iii terminem delirium.

Zgodnie / tradycją polskiej psychiatrii, w tym rozdziale omawiamy jedynie pierwszą grupę zespołów, czyli otępień, wychodząc / założenia, że zespuł) zaburzeń świadomości powinny być szczegółowa opisane w części ogólnej dotyczącej syndmmologii, a ponadto z psychozami somalogcnnymi i wywołani w* używaniem środków psychoaktywnych.

Definicja otępienia

Otępienie JeM zespołem spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o charakteru przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są takie wyis/e lunUf'

korowe, jak: pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się. język i ocena. Świadomość nic jest zaburzona. Uszkodzenia funkcji poznawczych (kognitywnych) towarzyszy zwykle, a czasami je poprzedza, obniżenie kontroli nad reakcjami emocjonalnymi, społecznymi, zachowaniem i motywacją. Taki zespół objawów występuje w chorobie Alzheimera, w otępieniu naczyniopo-chodnym i innych sumach pierwotnie lub wtórnie wpływających na mózg.

Otępienie powoduje znaczący spadek funkcji intelektualnych i zwykle wpływa aa podstawowe aktywności życiowe, jak: mycie się. ubieranie, jedzenie, higienę ombastą. wydalanie i czynności higieniczne. Przejawy tego spadku zależą głównie od środowiska społecznego i kulturowego, w którym żyje pacjent. Zmiany w pełnieniu ról. juk możliwość utrzymania lub znalezienia pracy, nie powinny być stosowane jako kryteria otępienia, z powodu dużych różnic kulturowych oraz częstych, uwarunkowanych zewnętrznie, zmian w dostępności pracy.

Podział otępieli. Z definicji otępieniu wynika, że często przebiega ono bez objawów dodatkowych. Klasyfikacje ICD-IO i DSM-IV Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego przewidują możliwość innych objawów, głównie urojeniowych. omamów, depresyjnych i mieszanych. Amerykańska klasyfikacja wyszczególnia: otępienie nicpowikłanc. a także otępienie z delirium, urojeniami i z nastrojem depresyjnym.

Podział otępień według ICD-IO obejmuje następujące kategorie

Otępienie w chorobie Alzheimera.

Otępienie naczyniowe.

Otępienie w innych chorobach kl asy filcowanych gdzie indziej.

Otępienie bliżej nieokreślone.

Organiczny zespół amnestyczny, nie wywołany alkoholem i innymi substancjami psychoaktywnymi.

Listu „Organicznych zaburzeń psychicznych" obejmuje ponadto:

Majaczenie nic wywołane alkoholem i innymi substancjami psycłasakiywnymi. Inne zaburzenia psychiczne spowodowane us/.koJ/ciucni lub dysfunkcją mózgu i chorobą somatyczną.

Zaburzeni a osobowości i zachowania spowodow anc chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu (w polskiej psychiatrii fest najczęściej w użyciu termin ..organiczna charakteropatia" albo _osch>*«i_H emr/dopajenu — przyp ABi Nieokreślone zaburzenia psychiczne, organiczne lub objawowe

Epidemiologia

Częstość występowania otępienia Jasi rotas w różnych krąjach. Jakkolwiek •tępienie dotyczy oaob w podeszłym wieku, to -milralnan * dysfunkcję mózgu powodującą ••tępienie można spotkać w każdym wicko nawet u dzieci. których intelekt jest dł*br/c rozw mięty, a poma MaMuoumy (auwycią po •*. rz ). CaąaSotć wyKfpwuu* otąpsema wiąże ssę Mir z ■elicn badanej populacji. W Stanach Zjednocz*mych ocenie Mą. ze mypimse dotyczy około lOf oańb