CCF20091008098

Ryc. 72. Schemat aparatu Scheiblera (wg Z. Brogowskiego i Z. Czerwińskiego, 1975): 1 — kranik trójdzielny, 2 — poziom roztworu, 3 — próbka gruntu, 4 — pojemnik z HC1, 5 — pojemnik ruchomy

4.2. Wykonanie oznaczenia

1.    Próbkę gruntu o masie 2-5 g, przygotowaną jak w § 3.3, umieszcza się w pojemniku i zamyka korkiem, w którym znajduje się pojemnik z 10% HC1.

2.    Otwierając kraniki: dolny i górny — trójdzielny wyrównuje się poziom roztworów w rurce pomiarowej i pomocniczej manipulując ruchomym pojemnikiem. Wlot do rurki zamyka się kranikiem trójdzielnym, zostawiając wylot na zewnątrz. Odczytuje się poziom roztworu w rurce pomiarowej.

3.    Przekręca się kranik trójdzielny tak, żeby umożliwić przejście C0₂ z rozkładającego się węglanu do rurki pomiarowej.

4.    Przechyla się pojemnik z próbką wylewając kwas na próbkę i wstrząsa pojemnikiem tak długo, aż ustanie wydzielanie się C0₂.

5.    Wyrównuje się poziom płynów w rurce pomiarowej i pomocniczej i odczytuje objętość C0₂ (w cm³).

6.    Odczytuje się temperaturę (T) i ciśnienie (P_x) w pomieszczeniu, w którym wykonuje się analizę.

4.3. Obliczanie wyników

Przyjmując, że 1 cm³ C0₂ odpowiada 1 cm³ CaC0₃ w stanie gazowym, zawartość CaC0₃ oblicza się ze wzoru:

%CaC0₃ =

V₀ • 0,00446

• 100

gdzie:

0,00446    — ilość gramów CaC0₃ odpowiadająca w warunkach normalnych

1 cm³ C0₂,

a — naważka gruntu (g),

sprowadzona do warunków normalnych wg

273V,P_X ^V°~ Po T

Vo — objętość C0₂ w cm³ wzoru (cm³):

gdzie:

V, — objętość C0₂ (cm³),

P_x — ciśnienie (atm),

T — temperatura (K),

oznaczone w czasie pomiaru

P₀ — ciśnienie normalne, tzn. 760 mm słupa rtęci,

W obliczeniach można posłużyć się gotowymi tablicami (wg Scheiblera), korzystając ze wzoru:

V,£ • 100 a■1000

%CaC0₃ =

gdzie:

H    -— współczynnik odczytany z tabeli 46,

1000 — współczynnik przeliczeniowy z gramów na miligramy w celu przystosowania obliczeń do tabeli.

Tab. 46. Masa CaCO] (ji w mg/cm³) odpowiadająca wydzielającemu się CO2 w danej temperaturze (7) i ciśnieniu

(wg Scheiblera)

T						Ciśnienie		mm	słupa	rtęci
w °C	742	744,5	747	749	751	753,5	756	758	760	762,5	765	767	769	771	774
23	4.111	4,126	4,141	4,156	4,171	4,186	4,200	4,214	4,226	4,237	4,248	4,259	4,270	4,281	4,292
22	4.125	4,140	4,155	4,170	4,185	4,200	4,214	4,229	4,240	4,252	4,263	4,274	4,285	4,296	4,407
21	4.139	4,154	4.169	4,184	4.199	4,214	4,229	4.243	4.255	4,267	4.279	4,290	4,301	4,312	4.422
20	4.153	4,169	4,184	4.199	4.214	4.229	4.243	4.258	4.269	4,281	4.292	4,303	4,314	4.325	4,436
19	4,168	4,189	4,198	4,213	4,288	4,243	4,258	4,272	4,284	4,296	4,307	4,318	4,329	4,340	4,451
18	4,182	4,198	4,213	4.228	4,243	4,258	4,272	4,286	4,298	4,31C	4.321	4,332	4,343	4,354	4.465
17	4,197	4,212	4,227	4,242	4,257	4,272	4,286	4,300	4,312	4,324	4,335	4,346	4,375	4,368	4,479
16	4,212	4,226	4,241	4,256	4,271	4,286	4,300	4,314	4,326	4,338	4,349	4,360	4,371	4,380	4,493

5. Dane liczbowe

J

Zawartość węglanów w gruntach spoistych z obszaru Polski jest bardzo różna i zmienna nawet w jednym profilu. Zwłaszcza górne partie profili w gruntach przepuszczalnych są bardzo często bezwęglanowe. Stwierdzone maksymalne zawartości CaC0₃ (wynikające z przeliczenia całego C0₂ na CaC0₃) w gruntach o różnej genezie kształtują się następująco: mady do 10% (pojedyncze próbki do 20%), lessy do 20%, iły zastoiskowe do 31% (w tym warstwy jasne do 31% i warstwy ciemne do 24%), gliny zwałowe do 15%, iły plioceńskie do 10% (pojedyncze próbki do 23%), iły miocenu morskiego do 21%.

209