CCF20100206049

3. Kariokinezy

żalna). Inne włókienka wrzeciona podziałowego, tzw. polarne rozciągają się pomiędzy oboma biegunami (albo obiema centriolami). Pod koniec metafazy następuje skracanie mikrotubul kinetochorowych. W skutek tego pojawiają się siły ciągnące chromatydy w przeciwne strony. Doprowadza to do pęknięcia centromerów i rozpadu chromosomów na chromatydy odtąd zwane chromosomami potomnymi;

UWAGA: 1. Ponieważ w metafazie chromosomy są uporządkowane i dobrze widoczne, okres ten

jest wykorzystywany do określania tzw. kariotypów.

2. Alkaloidy, takie jak kolchicyna, zaburzają polimeryzację tubuliny i zakłócają możliwość prawidłowego podziału chromosomów. Prowadzi to do zmiany łiczby chromosomów w komórkach potomnych. Zagadnienia te zostały dokładniej opisane w CZĘŚCI: GENETYKA.

c) anafaza — zaczyna się w momencie pęknięcia ostatniego centromeru i jest to faza wędrówki chromosomów potomnych do przeciwległych biegunów komórki. Jak już w spo-mniano spowodowane to jest głównie kurczeniem się wrzeciona. Problem nie jest jednak dokładnie zbadany, a sprawę dodatkowo komplikuje fakt, że stwierdzono także wydłużanie się mikrotubul polarnych. Być może więc, obok sił ciągnących, na wędrówkę chromosomów potomnych wpływ mają także siły odpychające. Ciągnięte za centromery chromosomy potomne mają charakterystyczny kształt (por. Ryc. 30 C).

Rozchodzące się do przeciwległych biegunów komplety pojedynczych chromosomów „popychają” przed sobą organella komórkowe. Zostają one rozdzielone mniej więcej na dwa równe zespoły. Gdy wędrujące grupy chromosomów potomnych osiągają maksymalne oddalenie rozpoczyna się telofaza;

d) telofaza i towarzysząca jej zwykle cytokineza — w tym czasie dookoła dwóch grup chromosomów tworzone są otoczki jądrowe. Częściowo materiał na nie pochodzi z małych pęcherzyków będących pozostałością po „starej” otoczce. W tym czasie chromosomy ulegają despiralizacji do chromatyny. Nieco później wokół organizatorów jąderkotwórczych powstają jąderka. W komórce są więc dwa jądra o takiej samej jak macierzyste liczbie „n” i „c”. Telofaza bardzo przypomina „odwróconą profazę”. W czasie ostatniej fazy mitozy (czasem już w anfazie) dochodzi do cytokinezy. W komórkach zwierzęcych, w środkowym obszarze, pojawia się pogłębiające się przewężenie, doprowadzające do oddzielenia się dwóch komórek potomnych. U roślin, ze względu na obecność ściany komórkowej, problem jest bardziej złożony i omówiony został dokładniej w ROZDZ: 2.2.

Wniosek: Mitoza jest stosunkowo prostym podziałem, który w zdumiewająco precyzyjny sposób

dzieli chromosomy, dzięki czemu każde jądro potomne otrzymuje dokładnie taką samą informację geentyczną (taką sarnę liczbę identycznych chromosomów) jaką miała komórka macierzysta, czyli rodzicielska.

Na koniec dodajmy jeszcze, że w komórkach organizmów bezjądrowych (bakterii i sinic) zachodzą podziały, których sens jest taki sam jak mitozy, mają one jednak charakter bezpośredni i nie dzieli się ich na fazy. Niektórzy biolodzy wyręcz mówią o podziałach w typie morfologicznym amitozy, chociaż ta ostatnia także jest kariokinezą (!).

*

Ćwiczenie: Samodzielnie rozrysuj i zanalizuj przebieg mitozy w komórce haploidalnej posiadającej n= 12 chromosomów.

53