CCF20101021021

ROZDZIAŁ 14

14. POSTAWY ŚRODOWISKA SPOŁECZNEGO WOBEC OSÓB CHORYCH LUB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

14.1. Klasyfikacja postaw wobec osób chorych lub niepełnosprawnych

Sytuacja życiowa osób chorych lub niepełnosprawnych jest w znacznej mierze zależna od nastawienia i zachowań środowiska społecznego. Postawy otoczenia warunkują przebieg rehabilitacji zarówno medycznej, jak i psychospołecznej, a także adaptację do zmienionych stanem zdrowia warunków życiowych. Postawy społeczne wobec osób o niepełnym stanie zdrowia przejawiane być mogą przez poszczególne jednostki, grupy oraz przez całe społeczeństwo. Są dowodem pozytywnego lub negatywnego stosunku do inwalidów i wyrażane bywają zarówno w formie reakcji formalnych, jak i nieformalnych, werbalnych i niewerbalnych.

Jak pamiętamy, przez pojęcie „postawy” rozumie się „trwały sposób oceniania danego przedmiotu i emocjonalnego nań reagowania oraz względnie trwałych przekonań o jego naturze i właściwościach, a także względnie trwałych dyspozycji do zachowań wobec tego przedmiotu” (S. Nowak, 1973). W każdej postawie wyróżnić można trzy elementy: poznawczy (wiedza o przedmiocie postawy), emocjonalno--oceniający (uczucia żywione wobec niego) oraz behawioralny (gotowość do określonego zachowania).

Pozycja osób niepełnosprawnych w społeczeństwie jest różna w zależności od przejawianych wobec nich postaw. Często porównuje się ich sytuację do tej, w jakiej znajdują się ludzie należący do mniejszości etnicznej. Postawy ogólnospołeczne wobec osób niepełnosprawnych wpływają niewątpliwie na formowanie się postaw indywidualnych poszczególnych jednostek, a także na postawy samych inwalidów wobec siebie. Postawy osób niepełnosprawnych wobec własnego kalectwa zależne są w znacznej mierze od reakcji na nową sytuację życiową. Wyróżnia się dwa rodzaje reakcji: oznaczające brak przystosowania, a tym samym nie przywracające utraconej równowagi, oraz oznaczające przystosowanie. Pierwszy typ reakcji wiąże się z trwałą frustracją, drugi wymaga zmian w systemie norm i wartości. Frustracja następuje wówczas, kiedy kalectwo uniemożliwia człowiekowi wykonywanie ważnych dla niego „normalnych” ról społecznych, przy nie zmienionym systemie wartości. Frustracja pojawia się wówczas, kiedy umotywowane działanie zostaje zniweczone przez przeszkody natury wewnętrznej lub zewnętrznej. Wśród reakcji na frustrację wymienić należy agresję, regre-