201411183235

Rozdział II

POLITYKA SPOŁECZNA I POLITYKA SPOŁECZNA WOBEC NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POLSCE

Powszechnie przyjmuje się, że termin polityka społeczna powstał na przełomie XVIII i XIX wieku. Stefan Grzybowski we Wstępie do polityki społecznej (Kraków 1947) przypisuje jego autorstwo francuskiemu myślicielowi i reformatorowi Charlesowi Fourier (1772-1837). Jednak najbardziej upowszechnił się ten termin pod nazwą Sozialpolitik w Niemczech, gdzie myślom o potrzebie dalej idących przemian w życiu publicznym towarzyszyły wielostronne działania praktyczne. „Tam też najmocniej rozwijała się wiedza o narastających kwestiach społecznych...” (Rajkiewicz 1996, s. 20). Do takich kwestii, obok ubóstwa związanego z masową wędrówką ludzi ze wsi do miast, gdzie powstawały zakłady pracy, należy praca dzieci, brak ochrony pracy i zdrowia, a tym samym kwestie ułomnych i - jak dziś określamy - niepełnosprawnych.

Fryderyk Skarbek - którego Antoni Rajkiewicz uznaje za prekursora polskiej polityki społecznej — w Ogólnych zasadach nauki gospodarstwa narodowego, wydanych w 1859 roku, obok przyczyn krajowych, wśród indywidualnych przyczyn ubóstwa wskazywał „choroby i niedołężność” (za: Rajkiewicz 1996, s. 21-22).

O ile do okresu I wojny światowej za podstawową kwestię społeczną na ziemiach polskich pod zaborami uważano kwestię robotniczą (walka o poprawę warunków pracy, w tym poprzez strajki), o tyle w okresie międzywojennym - bezrobocie i przeludnienie agrarne, ubóstwo, niedobór i stan mieszkań, brak dostatecznej ochrony pracy i zewnętrzne migracje zarobkowe. Po II wojnie światowej do kwestii tych dołączyły problemy masowego zjawiska kalectwa. Współcześnie niepełnosprawność stanowi wciąż istotną kwestię, wręcz stwierdza się systematyczny jej wzrost (zwłaszcza w Europie) w związku z procesami starzenia się ludności, przedłużania życia, wzrostem liczby wypadków komunikacyjnych. Jednak za najważniejsze uznaje się kwestie bezrobocia, ubóstwa i patologii społecznych. Światowy Szczyt Społeczny (Kopenhaga 1995) uznał je za największe zagrożenie dla postępu społecznego (zob. Rajkiewicz 1996, s. 23).

33