CCF20110103030

Ocena chodu patologicznego

kompensuje zaburzenie czynności kolana bądź unoszeniem się na palcach zdrowej kończyny w fazie przenoszenia chorej, bądź wykonuje ruch obwodzenia kończyną chorą, co określamy mianem chodu „koszącego”.

3.    Zmiany układu nerwowo-mięśniowego. Niedomoga mięśni zaburza model chodu w zależności od jej związku z poszczególnymi wyznacznikami (determinantami) chodu (rozdział 5) i kompensacji przez inne mięśnie, np. ubytek m. czwo-rogłowego może być znakomicie kompensowany przez silne mm. łydki, przez mm. golenio-wo-kulszowe oraz m. pośladkowy wielki. Dotkliwsze dla chodu będą skutki ubytków w czynnościach mięśni współdziałających ze sobą w poszczególnych fazach chodu. Stopa opadająca powoduje wysokie unoszenie kończyny poprzez zginanie stawu biodrowego i kolanowego (tzw. chód koguci), podczas gdy współistniejący przykurcz zgięciowy m. zginaczy stopy prowadzi do kolana przegiętego {genu recurvatum - chód scyzorykowy).

Można powiedzieć, że przesada w zakresie jednego wyznacznika jest wyrównywana przez redukcję w innych wyznacznikach i odwrotnie. Brak funkcji jednego wyznacznika kompensowany jest nadczynnością na innych poziomach. W ten sposób nawet duże patologiczne zaburzenia w obrębie kończyn dolnych mało zmieniają podstawowy model chodu. Wszystkie kompensacje zmierzają bowiem do sprowadzenia przebiegu środka ciężkości ciała w chodzie do linii możliwie normalnie falistej, najbardziej zbliżonej do prostej. Wiąże się to z tendencją organizmu do możliwie małego zużycia energii.

> Utrata jednego wyznacznika może być skutecznie skompensowana kosztem wzmożonego zużycia energii, przy czym najkosztowniejsza jest utrata wyznacznika kolana. Utrata dwóch wyznaczników uniemożliwia efektywną kompensację, a koszt zużytej energii wzrasta trzykrotnie, obciążając ekonomikę całego ustroju.

Na przykład brak czynności dwóch dużych stawów kończyn dolnych u osoby starszej skraca jej niechybnie życie na skutek obciążenia układu ser-cowo-naczyniowego, który musi pokryć kompensacyjne wymagania w „stawce lichwiarskiej”, bo 300%.

4.    Warianty chodu. Od patologicznego chodu należy odróżnić jego warianty w granicach fizjologicznych, powstające na skutek zmian wielkości w poszczególnych wyznacznikach. Mogą one być przesadnie duże lub też, odwrotnie, małe.

Steindler odróżnia kilka typów tzw. fizjologicznej przesady w normalnym chodzie:

Chód kołyszący. Często spostrzegany u kobiet. Sprzężone w działaniu m. gluteus med. i m. tensor fasciae latae po stronie podporu oraz m. erec-tor spinae po stronie wykroku włączają się w akcję z pewnym zwolnieniem, na skutek czego zwiększa się ruch unoszenia i obniżania miednicy w płaszczyźnie czołowej i jej przechylanie po stronie wykroku z równoczesnym większym obniżeniem barku po stronie podporu.

Chód marynarski. Podobny do poprzedniego, ale w większym nasileniu. Środek ciężkości ma przesadne wychylenie w bok.

Chód majestatyczny. Noga wykroczna otrzymuje nadmierne przyśpieszenie i prostuje się, zanim pięta osiąga podłoże. Przedłuża to czas trwania kroku. Tułów cofa się. Jest to chód nienaturalny i nieekonomiczny. Widzi się go u osób kroczących wolno w uroczystym pochodzie.

Chód sztywny. Oscylacje miednicy i barków są sztucznie zmniejszane.

Chód drobnym krokiem. Wykrok jest nienaturalnie zmniejszony. Długość kroku jest mniejsza, a liczba kroków w jednostce czasu większa. Jest to normalny chód osób krótkonogich.

Prawdziwie patologiczne rodzaje chodu mają dużo wspólnych cech. Często chód patologiczny jest pozornie normalny w zwolnionym tempie. Pacjent ze znaczniejszymi brakami w mięśniach ma trudności w przyśpieszaniu i hamowaniu, nigdy przeto nie może dorównać zdrowej osobie w szybkości chodu lub biegu.

Jeśli przyczyna patologicznego chodu jest asymetryczna, powstaje „utykanie”, czyli „kulenie”.

Steindler wymienia jako przyczyny chodu patologicznego ból i zmiany patologiczne w układzie kostno-stawowym.

Ból w jednej kończynie wiąże się z dążnością do jej odciążenia przez przemieszczenie masy ciała na zdrową nogę. Chory skraca fazę obciążenia chorej nogi. Zależnie od siedziby bólu, następuje zmiana w odpowiednich wyznacznikach. Calve, Galland i Cagny tłumaczą tzw. chód antalgiczny (przeciwbólowy) w gruźlicy biodra znacznym przechyleniem tułowia ku stronie chorej, tak aby środek ciężkości przemieścił się na zewnątrz bolącego stawu biodrowego.

Zmiany patologiczne w układzie kostno-stawowym. Skrócenie nogi. Jeżeli noga jest niewiele skrócona (3-5 cm) i wydolna w dźwiganiu masy ciała, chód nie zmienia się wyraźnie. Chory wyrównuje krótkość kończyny pochyleniem miednicy. Dopiero w większych skróceniach, ponad 5 cm, chory wyrównuje długość kończyny ustawieniem końskim stopy po stronie chorej oraz uginaniem kolana zdrowej nogi. Długość kroku jest mniejsza po stronie skrócenia, ponieważ amplituda wykroku maleje, jednakże czas obciążenia kończyny na ogół nie zmienia się. Jest to zasadnicza różnica między utykaniem z powodu skrócenia kończyny a utykaniem z powodu bólu, kiedy to faza obciążania jest krótsza.