CCF20140331008

pewnych metali rozpuszczają się w nadmiarze roztworu wodorotlenku sodu wskutek tworzenia się jonu hydroksokompleksowego.

Na przykład: Zn(OH)₂ - 20H" -> [Zn(OH)J²~, tzw. cynkan. Podobnie znamy jony: [Al(OH)₄] -glinian, [Cr(OH)J‘ - chromian(III). [Pb(OH)₃]

— ołowian(II), [Pb(OH)_fi]"~ — ołowian(IV), [Sn(OH)₃]“    - cynian(II),

[Sn(OH)_fi]‘ - cynian(IV), [As(OH)J~ - arsenian(III), [As(OH)„]    — ar-

senian(V), [Sb(OH)J — antymonian(III), [Sb(OH)₆]    — antymonian(Y).

Nazwy jonów podano w nomenklaturze soli. Związki te będą omówione szerzej w rozdziałach dotyczących analizy jakościowej.

2.4.2.3. Kompleksy cheiatowe, czyli chelaty

Ugandy zawierające więcej niż jeden atom donorowy mogą zajmować więcej niż jedno miejsce koordynacyjne metalu. Są to tzw. 1 i g a n d y w i e 1 o funkcyjne (wielokleszczowe, wielopodstawne. wiełokoordynacyjne). Reagując z kationami metali tworzą kompleksy, w których metal wchodzi w skład pierścienia heterocyklicznego. Takie kompleksy nazwano według Morgana kompleksami c h e 1 a t o w y m i albo chelatami od greckiego słowa ch.ele. oznaczającego kleszcze raka.

Ligandy wielopodstawne to niemal wyłącznie związki organiczne. Przykładem ligandu dwukleszczowego może być etylenodiamina, która z kobal-tem(III) tworzy kompleks o wzorze:

^NHj-CH,

(HjOhCo

Trójkleszczowym ligandemjest np. kwas winowy, czterokleszczowym - trie-tanoloamina, a kwas etylenodiaminotetraoctowy (EDTA) może być nawet ligandem sześciopodstawnym.

Pod względem trwałości chelaty znacznie przewyższają kompleksy proste, co dobrze wykazano na przykładzie

Ni(NH₃)|"    p₆=-l,0-10⁸

Ni (etylenodiamina)²"    [i₃ = 4 TO¹⁶

jj (beta) oznacza stała trwałości.

Największą t r w a ł o ś ć wykazują kompleksy z pierścieniami p i ę -cioczło n o w y m i, nieco mniejszą z sześcioczłonowy m i. Kompleksy zmniejszą (co najmniej 4) lub większą (najwyżej 8) liczbą atomów w pierścieniu są znacznie słabsze z powodu silnych naprężeń w cząsteczce.

Utworzone kompleksy cheiatowe mogą stanowić jony dodatnie lub ujemne, albo też cząsteczki obojętne. Chelaty opatrzone ładunkiem są rozpuszczalne w wodzie, nie rozpuszczają się natomiast w niepolarnych rozpuszczalnikach organicznych.

Bardzo ważną i interesującą grupę związków stanowią kompleksy cheła-towe pozbawione ładunku, elektrycznie obojętne. Kompleksy te. nazywane

103