46 (181)

puszcza się w wodzie. Nasycony wodny roztwór wodorotlenku sodu jest ok. 18-molowy. Rozpuszczanie wodorotlenku sodu w wodzie jest procesem silnie egzotermicznym.

Wodorotlenek sodu jest mocną zasadą, jego rozcieńczone roztwory są praktycznie całkowicie zdysocjowane na jony. Stężony roztwór tego związku, inaczej zwany ługiem sodowym, ma silne działanie żrące. Niszczy nie tylko tkankę skóry, ale również takie substancje, jak drewno, papier, a nawet nadżera szkło. Z tego względu podczas pracy z roztworami wodorotlenku sodu, jak i ze stałym wodorotlenkiem, należy zachować szczególną ostrożność.

Podczas ogrzewania roztworów wodorotlenku sodu należy nie dopuszczać do przegrzewania się cieczy, gdyż może to pociągnąć za sobą groźne następstwa w postaci oparzeń.

W laboratorium wodorotlenek sodu można otrzymać przez działanie na węglan sodu wodorotlenkiem wapnia, działaniem metalicznego sodu na wodę lub działaniem sodu na alkohol etylowy, a następnie hydrolizę otrzymanego alkoholanu wodą, co zapewnia spokojny przebieg reakcji, oraz przez elektrolizę wodnych roztworów chlorku sodu.

Otrzymywanie wodorotlenku sodu z węglanu sodu

Metoda ta polega na reakcji podwójnej wymiany między węglanem sodu i wodorotlenkiem wapnia przebiegającej zgodnie z równaniem:

Na₂C0₃ + Ca(OH)₂ -+ CaC0₃| + 2NaOH.

Powstaje trudno rozpuszczalny węglan wapnia, który wytrąca się z roztworu w postaci białego osadu.

Pozostający w roztworze wodorotlenek sodu można oddzielić i po odpowiednim zagęszczeniu roztworu wykrystalizować lub stosować w postaci roztworu.

Sprzęt:

Zlewka na 600 cm³ Zlewka na 150 cm³ Cylinder miarowy na 100 cm³ Parownica niklowa lub żelazna na 250 cm³ Szkiełko zegarkowe duże 0 12 cm Zestaw do sączenia z lejkiem z porowatego szkła

Bagietka

Probówki

Łopatka porcelanowa lub metalowa Zestaw do ogrzewania (palnik, trójnóg, siatka)

Odczynniki:

Węglan sodu bezwodny — 10 g lub odpo- Wodorotlenek wapnia — 10 g wiednia ilość krystalicznego    Kwas solny 6-molowy

Wykonanie:

W zlewce o objętości 150 cm³ rozpuścić 10 g bezwodnego lub odpowiednią ilość krystalicznego węglanu sodu w 100 cm³wody, a w większej zlewce przygotować zawiesinę 10 g Ca(OH)₂ w 100 cm³ wody (tzw. mleko wapienne). Następnie zlewa się obydwa roztwory w większej zlewce, do której należy włożyć bagietkę, przykryć szkiełkiem zegarkowym i często mieszając ogrzewać przez ok. godzinę do wrzenia. Podczas ogrzewania należy zachować szczególną ostrożność, gdyż roztwór w zlewce jest ok. 1-molową zasadą sodową.

Po zakończeniu ogrzewania pobrać 1—2 cm³ klarownego roztworu znad osadu do probówki i zakwasić kwasem solnym, jeżeli wydzielają się pęcherzyki dwutlenku węgla, należy ogrzewanie kontynuować, aż do zaniku reakcji na C0₂. Następnie roztwór odsączyć od osadu do parownicy, najlepiej niklowej lub żelaznej, i pod wyciągiem laboratoryjnym za zasuniętą szybą lub w okularach ochronnych i rękawicach odparować do sucha na siatce (przypis s. 8). Stopioną pozostałość można wylać na blachę żelazną i po zakrzepnięciu, pracując w rękawicach ochronnych i za spuszczoną szybą wyciągu laboratoryjnego lub w okularach ochronnych, ostrożnie pokruszyć. Tak rozdrobniony preparat należy szybko przenieść do wytarowanego słoika i po zamknięciu korkiem gumowym, plastykowym lub zwykłym impregnowanym¹ zważyć. Obliczyć wydajność otrzymanego preparatu.

Badanie właściwości otrzymanego preparatu

Kilka kawałków preparatu o masie ok. 1/2 g umieścić w probówce i zalać niewielką ilością wody. Zbadać, dotykając zewnętrznej ścianki probówki, temperaturę roztworu.

Ten sam roztwór rozcieńczyć wodą ok. 10 razy i zbadać odczyn otrzymanego roztworu papierkiem uniwersalnym lub dodając do części roztworu kroplę alkoholowego 1 % roztworu fenoloftaleiny.

89

1

Korki zwykłe można impregnować, np. przez nasycenie na ciepło mieszaniną parafiny i wazeliny.