CIMG0106

a potem na człowieka. Szczur jest jedynie pośrednikiem, a nie nosicielem dżumy dymieniczej: jego zadaniem jest umrzeć i przekazać zakażanie.

Ludzie mogą zarazić się na wiele sposobów. Podczas zajęć na powietm polowania czy pikniku, w wyniku kontaktu z gryzoniem złapanym w sidła, podczas zdzierania skóry ze złapanego gryzonia czy po jego zjedzeniu -można zarazić się dżumą dymieniczą bezpośrednio od pcheł żyjących na dzikich gryzoniach. Ten sposób zakażenia występuje na małą skalę. Jednak w Mandżurii w latach 1910-11 około 60 000 myśliwych zaraziło się dżumą dymieniczą od świstaków, na które polowali. Czasami można zarazić się dżumą po zjedzeniu zwierzęcia hodowlanego (jak koza czy wielbłąd), które przebywało na terenie zamieszkanym przez zakażone dzikie gryzonie,

W przenoszeniu dżumy dymieniczej między różnymi nosicielami najważniejsza jest pchła. Nie jest zaskaku jące stwierdzenie, że śmiertelność wśród ludzi w epidemiach dżumy dymieniczej jest stosunkowo małą, ponieważ jest to choroba gryzoni i rzadko jest przenoszona przez pchły, podczas gdy współczynnik śmiertelności dla dżumy krwotocznej w Anglii czy na kontynencie europejskim wynosił około 30-40 procent, choć może też wzrastać do 60 procent.

Zaśnieża rola pchły w cyklu zakażenia Yersinia peslis między odpornym gryzoniem i podatnym szczurem oraz w przekazywaniu dżumy dymieniczej ludziom. Bezpośrednie przekazanie człowiekowi jest możliwe tylko w przypadku dżumy płucnej

Istnieją dwa rodzaje dżumy dymieniczej atakującej ludzi: dymieniczą i płucna (którą poniżej opiszemy). Obecnie w przypadku epidemii chorzy na dżumę dymieniczą są leczeni w lecznictwie otwartym. Zarażenie jest wywołane przez zakażoną pchłę, a chory nie zakaża innych ludzi.

Charakterystycznym objawem dżumy dymieniczej (lecz nie odmiany płucnej) jest dymienica. Stąd pochodzi nazwa choroby. Jest to guzek różnych rozmiarów utworzony przez opuchnięty węzeł gruczołu limfatycz-nego, najczęściej umiejscowiony w pachwinie. Jego położenie zależy od miejsca ugryzienia przez pchłę, czyli od tego, jak ofiara jest ubrana. Dr A.B. Christie, który wiarygodnie opisał przypadki chorób zakaźnych, stwierdził, że w Indonezji wieśniacy noszący jedynie spodnie i kapelusz mogą być ugryzieni na całym ciele, najczęściej jednak w nogi. Libijscy rolnicy noszący buty, bryczesy i szerokie koszule utrudniają pchle dotarcie do wolnego skrawka skóry: ramienia czy szyi. Kiedy pacjent zarazi się dżumą przy obdzieraniu gryzonia ze skóry, zakażenie przechodzi przez jego ręce, a obrzęk powstaje w pachwinie. Jeśli zje zakażone mięso, bakteria może umiejscowić się w migdałkach i obrzęk powstanie tylko na szyi. Zakażenie człowieka Yersinia pestis jest, jak widać, przypadkowe.

Obrzęk pojawia się pierwszego lub drugiego dnia choroby. Zwykle jest bardzo bolesny. U chorych, którzy przeżywają, pęka i wylewa się z niego ropa.

Początek i przebieg choroby są różne. Może być tak łagodny, że pozostaje niezauważony, lub przeciwnie, może być groźny. Okres inkubacji jest typowy i wynosi dwa do sześciu dni po wystąpieniu objawów. Znacznie odbiega to od przypadku dżumy krwotocznej.

Przeglądając wynik autopsji marynarza, który zmarł na prawdziwą dżumę dymieniczą w 1900 roku, zaobserwowaliśmy, że organy wewnętrzne wykazały jedynie ograniczone oznaki martwicy. Znaczenie tego faktu będzie oczywiste później, po opisaniu przez nas raportów prymitywnych sekcji zwłok osób, które zmarły na dżumę krwotoczną w XVII wieku.

Dżuma płi*GK\a: odmiana śmiertelna

W około 5 procentach przypadków dżumy dymieniczej przed śmiercią chorego bakteria dociera do płuc i jeśli pacjent żyje wystarczająco długo, odksztusza ją razem z plwociną. Każdy pozostający w bliskim kontakcie

157