CV6

Rozdział 11

............... .¹■«.,•••.,

JAK POMÓC DZIECKU, KTÓRE ZGADZA SIĘ WSPÓŁPRACOWAĆ

W miarę jak dojrzewamy, większość z nas stosuje pewną wewnętrzną dyscyplinę, która pomaga właściwie poruszać się po ścieżkach życia. Ta dyscyplina staje się częścią nas samych dzięki modelom ról społecznych - rodzicom, nauczycielom i innym ważnym dla nas osobom - oraz dzięki życiu według niezbędnych reguł, norm i wskazówek naszego środowiska. Jednak niektóre nastolatki nigdy nie rozwijają w sobie wewnętrznej dyscypliny, potrzebnej do osiągnięcia samokontroli. Może jest tak dlatego, że nigdy nie zetknęły się z odpowiednimi modelami albo z konsekwentnymi i racjonalnymi regułami. Bywają też nastolatki, które przyswoiły sobie dyscyplinę, ale została ona później zniszczona (tak samo jak i hierarchia wartości) przez nałóg.

Nastolatki, takie jak Allison, które nieustannie łamią pewne reguły życia domowego, nie mają poczucia dyscypliny. Potrzebują zorganizowanego, kontrolowanego środowiska, aby przyswoić ją sobie - po raz pierwszy (jeśli nigdy dotąd jej nie znały) albo ponownie (jeśli utraciły ją pod wpływem nałogu). Nastolatki podobne do Allison potrzebują jasno sformułowanych norm tak, by mogły przyjąć je za własne i według nich żyć. Jeżeli więc pozostają w domu, ich leczenie powinno się opierać na spisanych regułach zachowania. W ten sposób wszyscy - rodzice, dziecko i terapeuta - wiedzą dokładnie, czego się spodziewać. Nastolatki, takie jak Mark i David, które przestrzegają większości zasad domowych i szkolnych, zwykle nie potrzebują spisanych reguł.

Spisane czy też nie, jasno sformułowane zasady stanowią „kontrakt", którego używa się z młodzieżą gotową do współpracy. Obejmuje on zarówno reguły podlegające negocjacjom, jak i niewzruszone. (Przykład takiego kontraktu znajdziesz na stronie 142). Zasady niewzruszone obejmują zakaz używania alkoholu i innych narkotyków, wykluczenie słownej i fizycznej agresji oraz niedopuszczalność wagarów. Reguły, które możesz z dzieckiem nego-

JAK POMÓC DZIECKU, KTÓRE ZGADZA SIĘ WSPÓŁPRACOWAĆ

135

cjować, dotyczą: stopni w szkole, higieny osobistej, pory powrotu do domu i obowiązków domowych. Na przywileje - a więc: mieszkanie w domu, wychodzenie wieczorem, korzystanie z telefonu i samochodu oraz uczestnictwo w nadobowiązkowych zajęciach i imprezach sportowych - dziecko może zasłużyć, jeśli wypełni wszystkie punkty kontraktu. Jeżeli któreś z nich zostają złamane, następuje utrata przywilejów.

Konsekwencje niedotrzymania kontraktu powinny zostać określone równie jasno, co same zasady. Dziecko, które jawnie nie chce stosować się do zarówno negocjowanych, jak i niewzruszonych reguł kontraktu, traci prawo do mieszkania w domu. Musi zostać przyjęte do zamkniętego ośrodka odwykowego . Dziecko, które zgodzi się na kontrakt, ale potem nadal używa alkoholu lub narkotyków, musi być przyjęte do zamkniętego ośrodka odwykowego albo zwiększyć intensywność leczenia otwartego (zależnie od tego, co orzeka kontrakt). Dziecko, które zachowuje abstynencję od środków odurzających, ale łamie inne zasady, traci takie przywileje, jak wychodzenie wieczorami, korzystanie z telefonu czy samochodu oraz uczestnictwo w zajęciach nadobowiązkowych. Jeżeli nieprzestrzeganie tych reguł ciągle powtarza się w okresie dwóch tygodni, to dziecko traci prawo do mieszkania w domu i musi być przyjęte do ośrodka leczenia zamkniętego.

Kontrakt tworzy kontrolowane środowisko, którego potrzebuje młodzież używająca środków odurzających. Bez tego środowiska nie można w ogóle rozpocząć leczenia. Dzięki kontraktowi dziecko ma szansę udowodnić, że nie jest uzależnione lub potraktować swoje leczenie poważnie. Kontrakt pozwala mu nabrać zaufania do zorganizowanego, trwałego, przewidywalnego środowiska zewnętrznego oraz do wewnętrznej dyscypliny, którą sobie przyswaja. Daje dziecku możliwość przyjmowania odpowiedzialności za swoje zachowania, przy pełnej wiedzy o przyszłych konsekwencjach, oraz uczy je podejmowania racjonalnych decyzji.

Kontrakt pozwala też rodzicom uwolnić się od obsesyjnego kontrolowania dziecka. Mogą wycofać się i pozwolić dziecku funkcjonować w środowisku określonym zasadami kontraktu. Pomaga on także stwierdzić, czy dziecko potrzebuje większej intensywności lecznia oraz/lub innego otoczenia. ¹

1

W warunkach polskich taki rodzaj postępowania pomocnego w stosunku do młodzieży uzależnionej jest znacznie utrudniony ze względu głównie na niedostateczną liczbę miejsc w ośrodkach rehabilitacyjno-readaptacyjnych dla dzieci i młodzieży (przi/p. red. nauk.).