DSC03043

BRYOPHYTA — MSZAKI

Mszaki należą do roślin, które są już wyraźnie związane ze środowiskiem lądowym, mają one wykształcone niektóre tkanki, jak okrywająca, miękiszowa, wzmacniająca; są przytwierdzone chwytnika-mi do podłoża; wytwarzają zarodniki, które rozprzestrzeniają się w powietrzu.    I

Wykształcają one pęd plechowaty lub składający się z łodygi i liści, prosty lub rozgałęziony, który często przyjmuje położenie pionowe, właściwe dla środowiska lądowego. Jeżeli pęd jest ścielący się — w położeniu poziomym, to przynajmniej zarodnia jest wyniesiona do góry, aby dobrze spełnić rolę wysiewania zarodników.

Pęd mszaków, w przeciwieństwie do wszystkich innych, wyższych od nich roślin, należy do pokolenia haploidalnego.

CYKL ROZWOJOWY MSZAKÓW

Normalny cykl rozwojowy Bryophyta przebiega w dwóch fazach — haploidalnej i diploidalnej (rys. 806).

Rozwój fazy haploidalnej czyli gametofitu rozpoczyna się kiełkowaniem zarodnika w splątek (protonema). Na splątku powstają pączki pędów z wyróżnicowaną komórką wierzchołkową, następnie rozwijają się one w plechowate lub ulistnione pędy (gametofor) z gametangiami — rodniami i plemniami.

Rozwój fazy diploidalnej czyli sporofitu rozpoczyna się po połączeniu komórki jajowej rodni z plemnikiem, a więc od powstania zygoty, która dzieląc się, przynajmniej w pierwszym okresie pod osłoną ściany rodni, wytwarza stopę sporofitu wrastającą w gametofor, trzonek zaradni i zarodnię.

Znajdująca się w zaradni tkanka zarodnikotwórcza czyli archacspo-rium stanowi komórki pramacierzyste zarodników. Komórki te dzieląc

się tworzą komórki macierzyste zarodników, a w każde] z nich po dwukrotnym podziale, z których jeden jest podziałem redukcyjnym, powstają cztery zarodniki. Następuje kres fazy diploidalnej i cykl powtarza się

od nowa. '

I    (V

Gametofit rozmnaża się. płciowo przez oogamię. Gamety męskie i żeńskie wytwarzają się wewnątrz wielokomórkowych organów zwanych gametangiami. Gametangium żeńskie czyli rodnia ma na dnie gametę żeńską. Gametangium męskie czyli plemnia zawiera plemniki (spermatozoidy).

.'ELemnia (antheridium) powstaje z komórki wierzchołkowej lub najmłodszych segmentów odciętych przez tę komórkę. Ściany tych komórek uwypuklają się na zewnątrz, a komórki dzielą się poprzeczną przegrodą na dwie części. /Dolna z tych dwóch części utworzy trzonek plera-ni. Górna odcina nowe segmenty, z których różnicuje się zewnętrzna i wewnętrzna część plemni. Komórki zewnętrzne wytwarzają jednowarstwową ścianę płemni. Komórki wewnętrzne dzielą się i wytwarzają komórki macierzyste plemników. Ściana plemni składa się z jednej warstwy komórek. Na szczycie dojrzewającej plemni jej komórka wierzchołkowa, która przestała się dzielić, oraz najmłodsze obcięte przez nią segmenty przystosowują się do otwarcia plemni Komórki otwierające

Ryt. 806. Schematy rozwoju. A—jednopieonego wątrobowca; B—dwuptme*o mchu. Pokolenie haploidalne — białe, pokolenie diptofcialne — czarna. 1 — zarodniki (spory), 2 — za rodnia (sporangium), 3 —- pokolenie bezpłciowe (sporofit), 4 — phnak (spermatozóid), 5 — plemnle (antherldla), 6 —pokolenie płciowe 7 — rodnie (archegonia), 8 — aplątek (protonema) wf Strwsborfwm