DSC05098

WMI.I'

XI IV

W połowic XVI stulecia szlnchlii wnli-/yIn / _n,|_;il|(| gnałem, u najwybitniejsze umysły epoki zduwnłv . "i" spiawę, że walkę lę może wygnie jedynie w opm_cj„ ,, jusz / ki oleili Idlcż lemlcncje wzmocnienia władzy |,_|(» lewskici w tych czasach spi/ypiły ccntrnli/ucp pań-n „ Wystąpiły one najsilniej już w drugiej połowic XV w |» zwycięstwie w wojnie trzynastoletniej, rozpoczętej wlu_rJ, przywódcy oho/u moźnowłndczego, knrdyniiłowi /.łupi,,,, wowi Oleśnickiemu, pi/ys/edl najdogodniejszy cz.au _{tl ł} reformy zmierzające do w/mocnicnia roli króla w państwu-Mimo szkicowego charakteru, najpełniejszy pm^r;_ftlll modernizmji państwa stworzył w drugiej połowie XV w Jan Ostroróg, dyplomata, senator i wojewoda poznański jeden / pierwszych wybitnych świeckich prawników swego kraju Mył on autorem niewielkiego co prawda, ale skon

derisowancgo w treści Memoriału o iinufihw/uu R/.ir/v/n_t sffolitej (Memorandum fmt ftei/iublłcac ordmatione). Tekst tego d/ieła znanego z szcsnastowiecznych odpisów powstał / początkiem drugiej połowy XV w. w porożu mieniu / U) częścią doradców Kazimierza Jagiellończyka, których nazywano „stronnictwem młodych”. Memoriał to zarys planu reformy ustroju politycznego oraz. krytyka Mo sunku Kościoła do władz świeckich, przy czym na czoło swego programu politycznego wysum|ł Ostroróg dwa za gadnicnia wzmocnienie roli króla i centralizacje państwa.

.Mimo, że Memoriał był głównie traktatem politycznym mającym charakter praktyczny, to jednak nic brakło w nim zalążków naukowego ujmowania rzeczywistości spółce/ no pohtyc/nej otaczającej autora, które niebawem rozwi nąl I rycz. W oparciu o bystrą i wszechstronną obserwację faktów, Ostroróg występował do walki o gruntowne retor my przede wszystkim w imię „wymogów rozumu**, który

' 11.1

Xl.y

_||W1I/!.I za kryterium oceny ,_JllW|Hk ,

<11* ^nie«f° """/‘I' ^k,6r* '"ier/yl iMn,_ctI^r°^/"^mbyl uw«*»* J« ^{/i( <lobrc}* b«td* a. nic.l,_)f/cct^c i b„i> odrzucenia i /ustąpienia prze, „,_{)Wc r/} ' ^niMl,'JScc ^ _A, było Fryczowi,    '•.... _hll^J

W^kI bezpośrednich poprzedników w,

icż na baczna uwagę Walenty Kek i ^UA '■'»h*KU)c lut w Krakowie szwajcarski l.u.na„,_M, żujących publikacji, a głównie /;/„/’ ^k,lk" '™«e _mPospol“ą Uh- Rripubllem udnu_nhl^* ^r:" wydanego w 1520 r. w Krakowie. W w.,, . "Kalacie Kek wysuwał cały szereg postulatów ^CVVU:lklm M

zbliżonych <lo iy• I. l-.h,    kamy' w    7T*

?.....; ............... * .....„

, podkreślał rolę rozumu w rozstrzyganiu trudnych kwc

siu. akcentował wagę intelektualnych , moralnych /alei

króla, potrzebę prawnej regulacji spraw państwowych

i równości wszyitkich wobec prawa, zwracał uwagę na p,,.

trzebę zgodności wśród ogółu obywateli ora/ na koniec/

no4ć starannego i powszechnego wychowania młodzieży.

Porównanie postulatów obu łych hurnanislów ta/ jeszcze

potwierdza zbieżność założeń rcfonnntorskich, jakie lor

ntułowali Indzie myślący w czasach tak ważnych dla dal

szych losów państwa.

Punkiem wyjścia do krytyki ustroju społecznego pań siwa było dla Prycza stwierdzenie faktu: „Nie może zaisk Rzeczpospolita kwitnąć dzięki samej tylko szlachcie". Da •ej zaś pytał:

Któż bowiem dostarczy pożywienia i nam. i siadom b) dla, jeśli nic będzie oraczy? Kio przyodz.icwy i stroju, les nic będzie rzemieślników? Kio przywiezie nam rzeczy nu