DSC05113

IV POR I R! 1 S/l ACHECKIEGO IM I l I KTUAI IS I V

Najw iększym rozgłosem cieszył się w Polsce początko-wo Melanchton, którego jak wiemy - Frycz znał osobi-scie i nazywał „mężem wielkiej sławy i nazwiska"; oddziałał on na niektóre jego koncepcje dotyczące reformy Kościoła. a w tej właśnie sprawie Melanchton wykazywał pewien radykalizm. I tak np. autor O poprawie, głosząc w swoim dziele prymat obyczajów przed prawem, bez wątpienia znał rozważania Melanchtona na ten temat. Nawiązując do niego, Frycz na pierwszy plan wysuwał jednak wielkie znaczenie rozumu w kształtowaniu spraw nie tylko religijnych, ale i społecznych.

W miarę zbliżania się Frycza do ideologii arian (co nastąpiło zwłaszcza podczas opracowywania pierwszychSylw w roku 1565), ilość pierwiastków racjonalistycznych w jego poglądach wzrastała równolegle z nasilaniem się krytycyzmu. Elementy krytycyzmu były zresztą typowe zarówno dla husytyzmu, jak i protestantyzmu, a zwolennicy tych kierunków pozostawali pod urokiem krytycyzmu Williama Ockhama, angielskiego filozofa (wyklętego przez papieża Jana XXII). którego poglądy znane były również i na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Najw iększą popularnością cieszyły się jednak w krakowskim środowisku poglądy Erazma „z Czerwonej Groblej”* jak wówczas nazywano tego czołowego ideologa bogate-

l-XXv

go mieszczaństwa na zachodzie tur no /• największym zachwytem, a _mZ?'*■*#>«** zakupi! jeszcze za życia Erazma jego _bl J; ⁽/^efo™««or) wiając mu jej używalność do śnuerci) .. ^l,olckC <Pozo_sla. kiego humanisty w 1536 r. przywife. 7‘T f^mic Frycz. Erazm /. Rotterdamu, kładąc nacisk ^k‘ ^wten* hm przez wszystkich wiernych bez _Wv ? ^Ł7yta,'^icfl<-i kobiety, rzemieślników i chłopów, J-J ^<m<;iczy2n do udostępnienia wiernym tekstu Biblii* ^rownocze4n»e postaci. Akcentował przede wszystkim ety£E ry, a Erazmiański idea! wewnętrznego, skupionego" w _bie życia religijnego szczególnie bliski był ideo olii K

^r^ysam'^2rcsaąwi,'^E~-

Krytyczny umysł Erazma, atakującego największe ów-czesne powagi, me potrafi! jednak zdobyć się na żaden konkretny projekt reformy, a jego niezdecydowanie i obawa przed przyłączeniem się do jednego z walczących obozów wypływały zarówno ze sceptycyzmu, jak i skłonności do kompromisów. C hoć w mniejszym stopniu oba te czynniki znaleźć można także i w dziełach Frycza, ale powiązane one zostały z tym, co można by nazwać realizmem społeczno-politycznym, nakazującym liczenie się z konkretną sytuacją jako punktem odniesienia reformy. Sprawia to, k Frycz-erazmiańczyk także i w stosunku do najbardziej w pływowego pisarza epoki potrafił zachować własne oblicze.

Stosunek Frycza do wielkiego filozofa hiszpańskiegc osiadłego w Niderlandach Juana Luisa Vivesa był podobny. Będąc jednym z najbardziej znanych pisarzy reno ^sansu, Vives stanowił pod niejednym względem wzói dl< polskiego pisarza, eo zresztą nie oznacza, że Frycz był je dynie jego naśladowcą. Przez wiele lat przebywał