DSCF5446

Biczającego), w którą białko pszenżyta jest na ogół zasobniejsze niż białko pszenicy, ale uboższe niż białko żyta. Jednak dzięki wyższej zawartości białka w ziarnie i wyższym jego współczynnikom strawności pszenżyto często przewyższa żyto pod względem zawartości białka fizjologicznie użytecznego dla zwierząt.

4.4. Charakterystyka biologiczna

Pod względem genetycznym dotychczas wytworzono trzy formy pszenżyta: oktoploidalne (2n = 56), heksaploidalne (2/i = 42) i tetraploidalne (2n = 28).

Najstarszą formą genetyczną jest pszenżyto oktoploidalne, które ma cechy pszenicy heksaploidalnej (Triticum aestiyum ssp. yulgare) oraz żyta diploidalnego (Secale cereale). Stosunek genomu pszenicy do genomu żyta wynosi 3:1, stąd mieszańce wykazują duże podobieństwo do roślin pszenicy. Zimotrwałość tej formy jest dość dobra, jej wadą natomiast jest zbyt niska płodność kwiatów oraz mała plenność.

Pszenżyto tetraploidalne może powstawać w różny sposób. Pierwotne formy są wynikiem skrzyżowania pszenicy diploidalnej z żytem diploidalnym i mają dwa genomy (genom pszenicy i genom żyta). Gatunki diploidalne dość dobrze krzyżują się ze względu na taką samą podstawową liczbę chromosomów, ale mieszańce są niepłodne. Metoda ta nie doprowadziła dotychczas do powstania stabilnych form. Wtórne tetraploidy otrzymuje się przez krzyżowanie pszenżyta heksaploidalnego z żytem diploidalnym. Jeśli w mieszańcach wystąpi odpowiednia rekombinacja chromosomów, to powstają rośliny tetraploidalne mające właściwości pośrednie pomiędzy żytem a pszenicą.

Pszenżyto heksaploidalne otrzymuje się przez skrzyżowanie pszenicy tetraplo-idalnej (Triticum durum czy Triticum turgidum) z żytem diploidalnym (Secale cereale) oraz podwojenie liczby chromosomów. Mieszańce Fj mają dwa genomy pszenicy oraz jeden genom żyta i określa się je jako pierwotne. Otrzymywanie form ozimych pszenżyta tą metodą jest mało przydatne w naszych warunkach klimatycznych ze względu na ich niską zimotrwałość. Najlepszą metodą wytwarzania pszenżyta heksaploidalnego jest krzyżowanie pierwotnych form heksaploidalnych z okto-ploidalnymi. Powstają wówczas tzw. wtórne heksaploidy łączące cechy trzech gatunków: pszenicy heksaploidalnej (Triticum aestivum ssp. yulgare), pszenicy tetraploidalnej (Triticum turgidum lub Triticum durum) i żyta diploidalnego (Secale cereale), a ich zimotrwałość oraz plenność są lepsze niż form pierwotnych użytych do krzyżowania.

Cechy morfologiczne roślin pszenżyta zależą od formy genetycznej. Mają one bezpośredni związek z cechami gatunków pszenicy i żyta użytych do krzyżowania. Ponieważ w uprawie znajduje się obecnie wyłącznie wtórna, heksaploidalna forma pszenżyta, więc cechy morfologiczne roślin, pomimo przewagi chromosomów