DSCF5497

212 W. Budzyński, W. Szempliński

Uważa się, że dla jęczmienia mniejsze znaczenie ma typ gleby niż jej kultura Dlatego na odkwaszonych glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego jęczmień plonuje lepiej niż pszenica, owies i pszenżyto. W warunkach zakwaszenia gleb tego kompleksu nie wytrzymuje konkurencji nawet z owsem.

5.6. Kierunki hodowli

W rejestrze COBORU z 2002 r. jest 13 oryginalnych odmian jęczmienia ozimego należących do różnych form botanicznych. Najplenniejsze są formy wielorzędo-we oplewione (średnio 7,2 t/ha). Odmiany dwurzędowe oplewione dają plon o około 0,4 t mniejszy, a forma wielorzędowa bezostna plonuje o 0,2 t niżej. Poziom odporności na mróz wszystkich odmian jest niski (4,5 do 5,5° w skali 9°), a zróżnicowanie międzyodmianowe tej cechy małe. Zbyt małe jest także zróżnicowanie odporności odmian na pleśń śniegową oraz podatności na wylęganie.

Spośród głównych pożądanych cech w hodowli odmian jęczmienia ozimego na pierwsze miejsce wysuwa się mrozoodporność i zimotrwałość. Postęp w rozwijaniu tych cech jest niestety mały, a główną tego przyczynę stanowi brak genetycznych źródeł większej tolerancji na stres niskich temperatur. Mała zimotrwałość formy ozimej ciągle ogranicza jej udział w zasiewach. Poprawa plenności formy ozimej jest zadowalająca i nie ustępuje ona najlepszym formom holenderskim i niemieckim.

Od lat trwają próby wyhodowania nagiej formy ozimej, zawierającej między innymi p-glukany, które mają znaczenie w profilaktyce zdrowotnej u ludzi. Formy te oprócz wielu korzystnych cech, takich jak: brak łuski, wysoka zawartość białka (ponad 15%), tolerancja na niskie pH, są w dużym stopniu wrażliwe na choroby. Bez hodowlanej eliminacji tych cech formy te nie będą szerzej upowszechnione.

Zarejestrowane odmiany jarego jęczmienia pastewnego oraz browarnego plonowały w stacjach COBORU (2000—2002 r.) średnio na poziomie 6,1 t/ha. Okres ich wegetacji od siewu do dojrzałości woskowej wynosi 104—109 dni. Rośliny wzorca osiągają wysokość 72 cm, a średni stopień ich wylęgania przed zbiorem wynosił 6,6 stopnia w skali 9-stopniowej. Masa 1000 ziarniaków wynosi średnio 47 g. Ziarno jęczmienia pastewnego zawiera średnio 12,2% białka, a browarnego-11,3%. Stopień porażenia odmian przez poszczególne choroby jest następujący: plamistość siatkowa — 7,3, rdza jęczmienia — 7,3, rynchosporioza — 7,6, mączniak-7,6. Zróżnicowanie odmian zarejestrowanych pod względem tolerancji na choroby jest małe i nie przekracza 0,8°.

Pożądanym kierunkiem prac hodowlanych jest wyselekcjonowanie form tolerujących kwaśny odczyn gleby, w tym duże stężenie jonów Al³⁺. Dotyczy to zarówno formy ozimej, jak i jarej. Jęczmień ozimy wykazuje większe zróżnicowanie tej cechy niż jary. Ten kierunek hodowli jest traktowany jako uboczny, stąd i efekty są na razie niewielkie. Bardzo ważnym kierunkiem prac hodowlanych jest zwiększenie liczby polskich odmian jęczmienia browarnego, nadających się do produkcji słodu.