DSCF5601

310

H. SONGtN

W naturalnych warunkach Polski występuje 6 gatunków szarłatu, z których ftJ9| bardziej pospolity jest szarłat szorstki (Amaranthus retroflexus L.), uciążliwy® chwast ogrodów i pól. Oprócz tego kilka gatunków uprawia się jako rośliny ozdobne. 1 Ostatnio w wielu krajach świata dużego znaczenia gospodarczego, jako roślinym pseudozbożowe, nabierają niektóre gatunki szarłatu. Pochodzą one z Meksyku {9 Ameryki Południowej. W Europie, w tym również w Polsce, najbardziej interesują® ce wydają się: A. hypochondriacus - w literaturze popularnej zwany szarłatem uprawnym, A. cruentus - szarłat krwisty, A. caudatus i A. edulis.

Nasiona szarłatu są drobne (średnica 0,9-1,7 mm, masa 1000 nasion 0,7-0,9 gil w zarysie kształtu szerokojajowatego lub okrągłego, soczewkowato spłaszczone. 1 Mogą mieć barwę białą, złotą, kremową, marmurkowatą, brązową aż do czarnej.1 Ciemnymi nasionami odznacza się większość dzikich oraz warzywnych i pastewni nych form. natomiast jasnymi - formy uprawiane na nasiona. Genotypy szarłatu wykazują duże zróżnicowanie cech morfologicznych. Wysokie od 0,3 do 3,0 m łodygi są pozbaw ione bocznych pędów' lub silnie rozgałęzione, liście lancetowate || rombo woj aj o watę, siedzące lub zaopatrzone w ogonek liściowy, bez przylistków.l Kwiatostany wyprostowane i zwisające, krótkie i osiągające długość ponad 50 cm. i Pojedynczy kwiat opatrzony jest dwoma podkwiatkami, tworzącymi kłębek kwia-f towy. Okwiat błonkowaty, złożony z pięciu, rzadziej mniejszej liczby listków. wol-| nych lub zrośniętych, pręciki w liczbie 5 lub mniej są osadzone naprzeciwko list-j ków okwiatu. Słupek z nitkowatą szyjką jest podzielony na dwie, trzy lub pięć części.

Duże zróżnicowanie występuje również w zabarwieniu części wegetatywnych i generatywnych szarłatu. Łodygi i liście mogą być zielone, czerwone, purpurowe lub wielobarwne. Kwiatostany są złociste, zielone, różowe, czerwone, purpurowe aż do 1 brązowych.

Szarłat należy do nielicznej grupy roślin uprawnych klimatu umiarkowanego | o fotosyntezie typu C₄.

11.4. Kierunki hodowli

Badania nad aklimatyzacją i możliwościami upowszechnienia uprawy szarłatu w Polsce zainicjował w 1989 r. profesor E. Nalborczyk z SGGW w Warszawie. Obecnie szarłat uprawia kilkudziesięciu rolników, uzyskując plony od 1,8 do 3,5 t/ha,§ Organizacją produkcji nasion i ich skupem zajmuje się firma EXIMA Agriculture 2000 w Łomży.

Głównymi wadami aktualnie uprawianych genotypów szarłatu są:

•    duże wymagania termiczne, gdyż już w temperaturze 4 °C wschody mogą być uszkadzane,

•    długi okres wegetacj i (100-140 dni),