tpn 1 22485401

Eugeniusz romer: klimat ziem polskich 241

kultury, wyzyskującej naturalne warunki. Warunki te psują się, jak wiadomo, ku pobrzeźu morza; bliskość morza Czarnego wpływa tylko nieznacznie na złagodzenie skwarów letnich, suma opadów nawet za zbliżeniem się do morza raczej maleje, a na samej plaży i stepach Perekopskich spada do nieznanego w Polsce Minimum.

Klimatyczna dziedzina VI, czarnomorska, obejmuje jednak, jak wiadomo, tylko bardzo wąski skrawek ziemi, gospodarcza dziedzina odpowiadająca tym warunkom sięga znacznie dalej, na N, obejmując wielkie części gubernii besarabskiej, chersońskiej i całą krymską. Południowa granica tej bogatej w rolę dziedziny jest wypadkową klimatu i kultury, której pochód wymaga czasu. To zjawisko antro-pogeograficzne pokrywa się ze znamiennym objawem w życiu przyrody świata roślinnego. Zwarty las świerkowy nie przekracza ku S strefy czarnoziemu, strefy klimatu pontyjskiego, tak wybitnie też występującej w stosunkach gospodarczych. W strefę ową wkracza jednak świerk odosobnionymi okazami, tworząc tu i ówdzie w korzystniejszych dla siebie warunkach wyspy. Wędrówki te odbywa świerk, podobnie jak ptaki przelotne, człowiek i jego kultura, drogami naturalnemi, tj. dolinami rzek. W dolinie Dniepru zwłaszcza pełno tych zdobywczych placówek świerku; ostatnie jednak okazy świerku nie przekraczają w dolinie Dniepru porohów, w dolinie Bohu ujścia Sinej Wody, tj. właśnie tych punktów, które niegdyś odgraniczały terytorya zorganizowanej Polski od »dzikich pól«. Na S od tej linii i dziś też około % ziemi leży odłogiem jeszcze, pola orne zajmują mniej niż 50%, a lasów niema nic zgoła (1%).

Podobnie jak na stepowej granicy klimatycznej, są też i na górskiej granicy stosunki gospodarcze wynikiem współdziałania klimatu i indywidualności narodowych i kulturalnych. Małym względnie różnicom klimatycznym na północnych stokach Karpat odpowiadają wprost przeciwieństwa uprawy ziemi na W, wśród ludności rdzennie polskiej, jakoteż na E wśród ludności rdzennie ruskiej. W okręgach zachodnich (Żywiec, Limanowa, Nowytarg, Grybów) role zajmują powszechnie 40—50% powierzchni, łąki około 20%, las 25—00%; w okręgach wschodnich (Dolina, Nad wórna, Kosów) obszar leśny jest panującym i zajmuje 50—60% powierzchni ziem i, główną formą gospodarczą są łąki i pastwiska, przeważnie stepy górskie — połoniny, które zajmują 25 — 40% ziemi, na role wypada zaledwie 5 - 10° Aby uwydatnić to przeciwieństwo kulturalne, należy uwzględnić, że w okolicach górskich obszary wzniesione nad 700 m są zarówno z powodu gleby, jak też przede-wszystkiem z powodu klimatu do uprawy ziemi nieprzydatne; winny też pozostawać stale dziedziną kompleksów leśnych. Dla sześciu powiatów sądowych (Żywiec, Nowytarg dla grupy zachodniej, Lutowisko

Eneyklopedya polska. I.    16