tpn 1 22484001

EUGENIUSZ ROMER I KLIMAT ZIEM POLSKICH 227

ul uje powstanie dośrodkowego systemu wiatrów, działając aspiracyjnie w promieniu tern większym, im zniżka barometryczna jest głębszą. Z wnętrza łuków górskich pchane na zewnątrz ku centrum zniżek barometrycznych masy powietrza są zmuszone przekraczać grzbiety gór, wstępując po stokach południowych, a spływając po północnych na dół. I oto przyczyna obfitszych opadów na stokach S, suchszych, a w zimie cieplejszych stoków N — wszak zstępujące powietrze ogrzewa się i staje się zarazem suchszein. Te aspiracyjne prądy wstępujące, które stają się źródłem tak obfitych opadów na południowych stokach gór, trzymają się szczególniej walnych dolin górskich, które najkrótszą drogą wiodą do górnych grzbietów. W tem leży przyczyna tem większych opadów, im walniejsza dolina, tem silniejszy zaś kontrast między przeciwległymi stokami, im większą jest wysokość grzbietu oddzielająca oba stoki.

To tłómaczenie znajduje poparcie jeszcze w jednym znamiennym szczególe. Wspomniałem powyżej, że tylko na wiosnę zniżki barometryczne powstają częściej w obszarach, położonych na S od Karpat i Sudetów¹. Otóż na wiosnę są dane podstawy do przewagi •opadów stoków N nad stokami S. 1 tak jest w istocie. Porównuję w tym celu stacyę Wang na N, Friedrichstal na S stokach Sudetów, a Poronin i Kieżmark na przeciwległych stokach Tatr.

N S

Wang 22°/₀ Friedrichstal 18%

Poronin 27⁰/'₀ Kieżmark 23%

§ 8. Wpływ rzeźby Karpat na opady.

Śledzenie tych samych wpływów w Karpatach utrudnia zarówno orograficzna budowa tych gór, jakoteź brak gęstszej sieci stacyi. Najwyższy grzbiet Tatr nie wywiera prawdopodobnie wpływu klimatycznego, odpowiadającego wysokości grzbietu, dzielącego doliny N od S; Spiż i Liptów bowiem położone u S stopy Tatr stanowią zarazem N stopę Tatr Niżnych, czyli gór Liptowskich, dlatego to doliny Liptowa nie mogą iść w porównanie z czeskiemi dolinami Karkono-szów — przedstawiają one raczej kotliny wśródgórskie, które odznaczają się powszechnie wielkiem ubóstwem opadów. Prawo względnej suszy kotlin wśródgórskich występuje tak wyraźnie na mapie opadów, że nie zachodzi potrzeba szczegółowego omawuania tego powszechnego

15*

Rocznie notowano średnio z lat 1874—80 421 rannych pozycyi zniżek barometrycznych. Z tych wypada tylko 46'3’/₀ na S od 50° szerok., a na E od 20° dług. wsch. od Greenwich, w miesiącach wiosennych przypada jednak na tę południowo-wschodnią połać lądu 57%, a w maju nawet przeszło 60°/₀.