DSCF6227

pro<

■■

protogy^

/ szybszego rozwoju jednej z płci. Rójka ow adów \S bywa się w locie, na roślinach lub w ściółce. wabiane są samce przez feromony płciowe samic ^fj II ców zapachowych, spotkanie osobników przeciw_nv nastąpić także pod w pływem bodźców optycznych d ^ \ lub akustycznych. Za pomocą sygnałów vvzroko\vy_c^l^|^ się osobniki przeciwnych płci u ważek (Odonata\ _m nych i owadów o aktywności nocnej, emitujących SBM miły dźwiękowe wysyłają pasikonikowate (Teuigowj^ \

sami występuje zjawisko protandrli, kiedy sam i dojrzewają płciowo wcześniej niż samice. Mat₀ SNl procesy zachodzą u samców później niż u samic !?IS i 1 'ii o zjawisku protogynii. Zjawisko protandrii i    i

szczowatc {(iryllidaes) oraz piewiki (.4uchenorrhy_ncfj *\ dotykowe umożliwiają odszukanie partnera u widelnic (p\ ra) i gryzków (Psocoptera). U niektórych owadów akt |$t|| poprzedzony jest zalotami. Przykładem tego typu działy ce godowe wielu muchówek lub karmienie samic pr^ zwłaszcza wtedy, gdy są one drapieżne, np. u wojsiłek (m ra). U niektórych gatunków kopulacja zachodzi tylko raz w pl a u innych powtarzana jest kilkakrotnie, np. u stonki ziemn^ nej (Lepiinotarsa decemlineata). Po kopulacji samiec gi_nj_e ^ obojnactwo    Zjawisko obojnactwa (hermafrodytyzmu) występuję u

dów sporadycznie. Stwierdzono je np. u muchówek (Termi* żyjących w gniazdach termitów (Isoplera) i u czerwców z ruJ* Icern.

Na ogół ow ady rozmnażają się płciowo, a jednak mogąro^ żać się również dzieworodnie, czyli partenogenetycznie, U ^ partenogenea dów zachodzą wszystkie trzy typy partenogenezy (partheno

s/s): anrhenotokia - z niezapłodnionych jaj rozwijają się zaród: a z nich tylko samce. np. u gąsienicznikowatych (Ichneumondą, i u pszczoły miodnej (Apis mellifera); telytokia - z niczapłodnio-nych jaj rozw ijają się tylko samice, np. u patyczaków (Carmitai oraz amfitokia - gdy lęgną się samice i samce. np. u mszyc [Aphi. doidea). Partenogeneza, jako stała forma rozmnażania się, występu, je u niewielu owadów, np. u niektórych rośliniarek (Symphym) czerwców (Coccoidea). Częściej zachodzi partenogeneza cykfo. na, polegająca na tym, że po wielu pokoleniach rozmnażających się dzieworodnie, pojawia się pokolenie obupłciowe, rozmnażającesjj

partenogeneza cykliczna zachodzi, np, u mszyc i galasów-

U^,,y

pMOfWU

pofembocfih

*0* ■ _._7CZególną postać partenogenezy uważa się pedogenwę fi ,_m,_sjs). określaną również jako neotenię. Jest to zdolność się owadów w stadium larwalnym. Pedogeneze stwicr-

w- niektórych muchówek i czerwców, ifP'

I

owadów może wystąpić poliembrionia (wieloza-

yl roz^w°J^u L

od

ość), polegająca na tym. że z jednej komórki jajowej po-^ . kilka zarodków, a następnie kilka owadów doskonałych, ^'^rwowano. że z jednej komórki jajowej może rozwinąć się l-ilku do 256 zarodków. Poliembrionię stwierdzono, np. u pa-’ błonkówek z rodzin bleskotkowatych (CbalcidiJael.

^s°® ąitowątyćh (Braconidae) i tybelakowatych (Prmtoirupidaey

Samicc mogą przystępować do składania jaj bezpośrednio po

ulacji. np. ważki (Odonaia), jętki (Ephemeroptera), jednak prze-^żiiie odbywa się to dopiero po kilku lub kilkunastu godzinach lub jniach. Najczęściej owady składają jaja do środowiska zewnętrzne-,₀ 7. których po pewnym czasie wylęgają się larwy. W tym wypadku •ały rozwój embrionalny zachodzi poza organizmem samicy i zjawisko to określa się mianem jajorodności. Jeśli tuż po złożeniu jaja _tt-vlęea się larwa, ponieważ rozwój zarodkowy zachodzi częściowo _{w or}ganizmie samicy, to zjawisko to nosi nazwę jajożyworodności. gdy rozwój embrionalny odbywa się w narządach rodnych samic\ i _wylęga się larwa, którą rodzi sam ica, to taką formę rozrodu określa _się żyworodnością, która występuje np. u mszyc rozmnażających sjępartenogenetycznie.

Samice owadów składają jaja pojedynczo lub w złożach i jest lo uzależnione od tego, czy w jajnikach samic rozwijają się komórki jajowe pojedynczo czy seryjnie. Jaja są składane przez samice do środowiska, w którym zapewnione są odpowiednie warunki do rozwoju larw. Jaja mogą być składane w locie do wody, np. jętki (,Ephemeroptera), do gleby, np. chrabąszczowate (Melolontidae), na roślinach, np. piętnówki (Hadeninae), w głąb tkanek roślinnych, np. przylżeńce (Thysanopiera), a w wypadku ektoparazytoidów na ciało żywiciela, np. gatunki z rodzaju Scambus, lub przez endopa-razytoidy do ciała żywiciela, np. gatunki z rodzaju Pirnpla. Czasami owady w specjalny sposób przygotowują pokarm dla przyszłych larw. Tutkarzowate (Attelabidae) nacinają ogonki liściowe, powodując zwijanie się liści i w tak przygotowane, pozbawione turgoru