DSCF6789

Dziewiętnasty wiek 41$

nych, by uwydatnić usytuowanie swoich budowli w całym otoczeniu. W tym zainteresowaniu otoczeniem jest on bliższy ideałom Johna Nasha niż ówczesnych architektów francuskich. Jak Nash wniósł do urbanistyki w Londynie malowniczą zdolność do połączenia architektury i natury, tak Schinkel nabrał zrozumienia dla elementu scenicznego w kompozycji architektonicznej. Nastąpiło to zwłaszcza w latach po roku 1806, kiedy - ze względu na niewielką liczbę zamówień architektonicznych w okupowanym Berlinie - stał się projektantem scenerii dla panoram, dioram i, później, dla teatru. Stworzył również wiele malowideł olejnych, szczególnie z przedstawieniami budowli w romantycznych krajobrazach, które pod względem znakomitej techniki i efektów atmosferycznych mogą rywalizować z romantycznymi dziełami Caspara Davida Friedricha.

Zręczność Schinkla jako projektanta picturesque można najlepiej docenić w trzech zachowanych „domach wiejskich", które wybudował dla trzech synów królewskich: pałac Glienicke (1824-1826) w Klein Glienicke, Berlin - dla księcia Karola, pałac Charlottenhof (1826-1827) w Sans-Sou-d, Poczdam - dla następcy tronu Fryderyka i pałac Babels-berg (1833-1835) pod Poczdamem - dla księcia Wilhelma. Przy ich budowie czerpał bezpośrednio inspirację z neogotyckich domów wiejskich Nasha i Wyalville'a. Glienicke, będący znakomitym przekształceniem skromnego istniejącego domu w wytworną i asymetryczną neoklasyczną kompozycję, jest niemal rezultatem magicznej sztuczki, w czym Nash byłszc/- ■’ biegły. Skrzydło stajni nakryte jest italianizu-jącą wii k tóra stanowi oś całej swobodnie zgrupowanej kompo? ,V Charlottenhof, usytuowanym na pochyłym terenie / wym ogrodem flankowanym przez kanał, długa p • iączy grecko-dorydd portyk głównego budynku z pć-'    altaną kończącą oś na drugim krańcu ogrodu.

istal zasugerowany przez następcę tronu, ale nadzv.    my słowa realizacja pałacu była całkowicie

dzieleń la, który sporządził kilka panoramicznych widok. . . /,u jących ścisłe powiązanie domu, ogrodu i parki v -i ten został opracowany z jeszcze większym wyrafinowaniem w zespole budowli ogrodowych wzniesionych w :b i 829-184003 terenach przypałacowych Charlottenhof. Ten asymetryczny zespół domu nadwornego ogrodni' a, pawilonu herbacianego i rzymskich łaźni w kilku klasycznych i italianizujących wemakulamych stylach przenika się z loggiami, przejściami, stopniami, treliażami porośniętymi winoroślą, kanałami i asymetryczną taflą wody, co wymownie demonstruje przekonanie Schinkla, że „architektura jest kontynuacją natury w jej twórczej działalności".

Dom nadwornego ogrodnika, z italianizującą wieżą, być może powstał pod wpływem ryciny przedstawiającej „willę, zaprojektowaną jako rezydencja artysty", zamieszczoną w Runi Resideitces (Wiejskich rezydencjach) J.B. Papwortha (1818). Jednak kiedy Schinkel - pod pretekstem zebrania informacji o projektowaniu współczesnych muzeów i technikach wystawowych - złożył w 1826 r. długą wizytę w Wielkiej Brytanii, dzieła klasyczne lub w typie picturesęie współczesnych architektów, takich jak Nash, Soane czy Smirke, nie wywarły na nim większego wrażenia. To, co go najsilniej uderzyło; to wpływ na architekturę rewolucji przemysłowej: projektowanie fabryk, domów towarowych, budowli portowych i mostów. Nabrał dosyć dwuznacznego stosunku do olbrzymich młynów i fabryk z czerwonej cegły, z ich żelaznymi belkami, kolumnami i klatkami schodowymi tworzącymi ognioodporny wewnętrzny szkielet. Był zdecydowany „zabrać" tę formę konstrukcji do Berlina i ucywilizować ją poprzez dodanie estetycznej, poetyckiej treści, która była dla niego istotnym walorem architektury. Dom Feilnera (1828-1829, zniszczony około 1945), zbudowany przez Schinkla dla producenta ornamentów z terakoty, cegieł i pieców, był oryginalną próbą z zakresu konstrukcyjnej polichromii w rodzaju tej, której Hittorff i jego krąg „mieli się oddać" w latach trzydziestych i czterdziestych XIX wieku. Fasadę wyłożono niemalowaną beżową terakotą i cegłami w dwóch kolorach, czerwonym i fioletowym, otwarcie wystawiając ją tym samym na pokaz w mieście, które było wówczas przyzwyczajone do stiukowych fasad nadętych w imitacje kamiennych spoin. Jeszcze bardziej śmiałe wyeksponowanie przemysłowego materiału w kontekśde mieszkalnym pojawiło się w rezydencji opodal Wilhelmstrasse w Berlinie, przebudowanej przez niego na pałac dla księcia Albrechta, młodszego brata następcy tronu (1830-1832, zniszczony 1946). Główna klatka schodowa była obszerną i wyszukaną strukturą z żeliwa, nawiązującą do konstrukcji, które Schinkel widział w angielskich młynach, lecz wspaniale dekorowaną neopompejańskimi ozdobami

Motywy, które Schinkel wprowadził w domu Feilnera, zostały pełniej wykorzystane w budynku, kióiy miał być jego ulubionym-w nowej Akademii Architektury (Bauakademie, 1831-1836, zburzona 1961). Była to siedziba zarówno słynnej berlińskiej szkoły architektury, jak i Departamentu Robót Publicznych, którego Schinkel był głównym architektem od 1815 roku. Jego stanowisko było związane z kontrolą projektów wszystkich budynków państwowych w całych Prusach. W ten sposób w północnych Niemczech na początku XIX stulecia mógł się ustalić jednolity styl dla budowli użyteczność