DSCF6812

/Charakterystyczny dla klasycyzmu czasów napoleońskich monumentalizm i nawiązanie do idei cesarstwa znajdujemy w dwóch lukach triumfalnych, zamykających z obu stron perspektywę Pól Elizejskich w Paryżu. Pierwszy z nich wznieśli na placu du Carrousel w latach 1806-1808 Charles Percier i Pierre-Franęois Fontaine wzorując się na rzymskim luku Septymiusza Sewera. Drugi, przedstawiony na ilustracji, którego budowa trwała trzydzieści lat. zaprojektował w 1806 roku Jean-Franęois- Therese Chalgrin. Wzniesiony na placu de FEtoile stal się jednym z najbardziej znanych symboli Paryża.] /Jednym z najważniejszych dziel neoklasycyzmu w Niemczach je« wzniesiona w latach 1789-1793 Brama Brandenburska w Baran* zaprojektowana przez Karla Gottharda Langhansa (1733-1808) Prusy, które wzrosty w potęgę w drugiej połowie XIX wieku, potrzebowały monumentalnych pomników potwierdzających ich nową pozycję. Triumfalna brama, akcentująca nowe urbanistyce* założenie Berlina, znakomicie spełniała to zadanie, a zarazem wspaniale zamykała perspektywę Unter den Linden. Pomimo odtjic, w proporcjach od greckiego ideału wprowadziła do niemieckiej architektury styl dorycki. tak chętnie wykorzystywany przez następ, generację architektów. Ilustracja przedstawia Bramę Brandenbunu na sztychu Petera Hansa z 1793 rokuj

pomiędzy oboma budynkami. Dążenie do klarowności cechuje też pozostałe elementy weinbrennerowskiej przebudowy Karlsruhe: okrągły Rondellplatz, pałac i katolicki kościół.

Na tle tego, co dzieje się na przełomie XVIII i XIX wieku w Anglii, Francji, a nawet w Niemczech, zaskakuje brak wielkich indywidualności w architekturze włoskiej.

Wznosi się nawet sporo budowli o charakterze neoklasy-cznym, jednak niewiele z nich reprezentuje poziom dorównujący temu, do którego przyzwyczaili nas twórcy na północ od Alp. Do wczesnych przykładów należy Museo Pio-Clementino w Watykanie (1769-1774) autorstwa Michelangelo Simonettiego (1724-1781). Kolejne skrzydło watykańskiego muzeum, zwane Braccio Nuovo, mieszczące kolekcję rzeźby, zbudowane zostało w latach 1817-1822 według planów Raffaele Sterna (1774-1820). Długa, wąska galeria Braccio Nuovo nosi wyraźne piętno koncepcji Duranda. Paryż staje się teraz dla Włoch źródłem klasycystycznych inspiracji; wiele budowli wznoszonych na Półwyspie Apenińskim ma cechy fran-

cuskie. Taki jest Palazzo Serbelloni w Mediolan* (1780-1794), dzieło Simone Cantoniego (1736-1818, i być może był to powód, dla którego Napoleon zatrzyma się w nim w czasie swego pobytu w tym mieście. Pm okazji cesarz zarządził wzniesienie w Mediolanie reprezentacyjnego placu Foro Bonaparte wraz z towarzyszącym mu lukiem triumfalnym; cale założenie zostało ostatecznie ukończone dopiero w 1838 roku. Polityczny wpływ Francji na architekturę Włoch jest te widoczny w realizacji Piazza del Popolo w Rzymie. Giuseppe Valadier (1762-1839) zaprojektował go już w roku 1794, lecz po opanowaniu Włoch przez Napoleona został zmuszony do wprowadzenia poprawek „zasugerowanych” przez architektów francuskich. Zapewne najszczęśliwszą z tych cesarskich urbanistycznych „poprawek” była przebudowa Piazza San Marco w Wenecji dokonał jej Giuseppe Maria Soli (1745-1822) w latach 1807-1810. Jednak najsilniejszy wpływ empire’u na wioską architekturę znajdujemy w przebudowanych wnętrzach pałacu Burbonów w Casercie; tutaj Antonio de Simone, pracując dla brata Napoleona, Józefa Bonaparte, zaprojektował w 1807 roku dwie wspaniałe sale: Sala di Martę i Sala di Astrea.

W niezbyt odległym Neapolu warte odnotowania są dwie duże realizacje. Pierwszą z nich jest gmach opery San Carlo, całkowicie przebudowany w latach 1810-1817 przez Antonia Niccolini (1772-1850), który nadal bryle, a przede wszystkim fasadzie budynku ciężki charakter przypominający dzieła Ledoux. Druga realizacja, kościół San Francesco di Paola (1816-1824), którego autorem jest Piętro Bianchi (1787-1849), łączy kolejną powtórkę zan-

58