DSCF6815

ml

[Zaprojektowane przez Raffaolo Sterna, przeznaczona na kolekcję rżałby, skrzydło watykańskiego muzeum zwana Braccto Nuovo jest jędrni z najpiękniejszych galerii spośród tak licznie wznoszonych w pierwszej połowie XIX wieku Jak wiele z nich. również i ta nosi na sobie piętno architektonicznych koncepcji Jeana Nicolasa Louisa Duranda Przypomina tez zaczętą rok wcześniej monachijską Gliptotekę projektu Leo von Klenze, choć jest od niej wyzsza i oszczędniej pokryta ornamentem.]

Architektem amatorem byl również Thomas Jefferson (1743-1826), trzeci prezydent Stanów Zjednoczonych. Jego zainteresowanie architekturą znacznie jednak przekraczało zwykłą pasję dyletanta. Zebrał ogromną kolekcję książek architektonicznych, a w czasie swego pobytu we Francji, gdzie w latach 1784-1789 był ministrem pełnomocnym swego kraju, obserwował uważnie rozwój nowych, klasycystycznych- tendencji w sztuce. Byl jednym z tych Amerykanów, którzy widzieli w klasycyzmie swój styl narodowy i szukali dla niego inspiracji bądź bezpośrednio w antyku, bądź w architekturze Francji, aby tylko nie przyjmować wpływów angielskich. Trzy najważniejsze projekty Jeffersona: posiadłość w Montecillo (1769-1809), Kapitol - budynek parlamentu stanowego w Richmond, w Wirginii (1785-1796), oraz Uniwersytet Stanu Wirginia w Charlottesville (1817-1826) mogły być symbolami tych wartości, które chciano widzieć wówczas w młodym narodzie amerykańskim - niezależności, prawa i wiedzy.

Swą posiadłość w Montecillo Jefferson przekształcał przez czterdzieści lat, poczynając od naiwnych adaptacji Palladia, a kończąc, już na początku XIX wieku, na realizacji monumentalnego klasycystycznego założenia rezydcncjonalnego, będącego bardziej pomnikiem idei niezależnego farmera niż zwykłym domem mieszkalnym. Pierwsze projekty Kapitolu w Richmond powstały w 1780 roku, jeszcze przed wyjazdem Jeffersona do Paryża, lecz już wówczas zdecydowanie odbiegały od stosowanych w Stanach rozwiązań angielskich. Podczas pobytu we Francji, zachęcony przez Charlesa-Louisa Clerisseau do odrzucenia włoskich, francuskich i angielskich interpretacji oraz do studiowania antyku bezpośrednio, odwiedził Jefferson w Nimcs pochodzącą z czasów rzymskich świątynię zwaną Maison Carrće, której bryła w uderzający sposób przypominała jego wcześniejsze rozwiązania Kapitolu. To niezwykłe wydarzenie potwierdziło Jeffersonowi wartość jego projektu; ponadto wykorzystał później szereg motywów z Maison Carrće do ostatecznej realizacji stanowego parlamentu.

Wielu amerykańskich architektów podzielało nadzieje Jeffersona pokładane w klasycyzmie - stylu zdolnym najlepiej wyrazić naczelne wartości młodego narodu. Należał do nich absolwent Harvard College, Charles Bulflnch (1763-1844), który, odbywszy półtoraroczną podróż do Anglii, Francji i Wioch, porzucił zawód kupca i został jednym z pierwszych profesjonalnych architektów w Stanach Zjednoczonych. Przeciwnie niż Jefferson, nie unikał inspiracji angielskich, pozostawał zwłaszcza pod wpływem Roberta Adama i Williama Chambersa. Projektował zarówno budowle okolicznościowe, pomniki, jak też domy mieszkalne i oficjalne gmachy państwowe. Do najwybitniejszych jego prac zalicza się zwykle oparty na angielskich wzorach ciąg domów szeregowych Tontine Crescent (1793) oraz Massachusetts State House (1795-1798) w Bostonie, ten ostatni inspirowany Somer-set House Chambersa. W latach 1817-1830 Bulfinch brał udział w pracach nad odbudową Kapitolu w Waszyngtonie, który jeszcze nie ukończony, został zniszczony przez Anglików w roku 1814.

Odbudową gmachu amerykańskiego parlamentu kierował Benjamin Latrobe (1764-1826), najważniejszy z architektów, którzy pod koniec XVIII wieku przybyli z Europy.

61