DSCN1670

Automaty/ni 19

w kategoriach rzeczywistości*” [J. Szczepań-ski 1988. s. 292 -293]. Nastawienie kon-formistyc zno-stereotypowe pociąga za sobą - zdaniem tego autora - uznanie, źe wszy stkie istniejące przejawy zła w społeczeństwie są nieuniknione. Możność twórczego, autonomicznego udziału człowieka we wszystkich wymiarach życia społecznego byłaby więc pierwszym warunkiem w próbach eliminowania czy ograniczania zła w życiu jednostek i społeczeństw. (M.P.)

Zob. konformizm, typologie osobowości społecznej w zn 2. uspołecznienie osobowości, wartość.

Literatura:

Mikułowski Pomorski J.. 1991. Życie codzienne u ieśniaezek a powinności włodarza O mocy wyjaśniającej polskiej socjologii kultury |w: J Społeczeiistwo polskie u progu przemian, pod rod. J Muchy. G. Skąpskiej. J. Szmatki. I. Uhl. Ossolineum. Wrocław.

Szczepański i.. 1988, O indywidualności, IW//. Warszawa.

Wojty ła K . 1969. Osoba i czyn, PIT, Kraków.

Autodcterminizm. często przyjmuje się. ze wyjaśnianie socjologiczne polega na ukazywaniu wpływu oddziaływań środowiskowych na przebieg jakichś procesów . Pogląd taki jest typowy dla cnw ironmentalizmu Obecnie jednak następuje coraz wyraźniejsze odejście od prostego dctcmiinizmu jedno-czynnikowego (monokauzalncgo) na rzecz stanowiska, które określić można jako autodcterminizm. Podejście takie widoczne jest już w cybernetycznym modelu sprzężenia zwrotnego. Oddziaływania pojawiające się na wyjściu układu zwrotnic oddziałują (w sposób pośredni lub bezpośredni) na czynniki wejściowe Gunnar Myrdal (1976). analizując problem rozwoju krajów I rao* cicgo Świata, posługiwał się pojęciem przyczynowości okrężnej Peter U. Berger i Thomas l.uckmann [1983], mówiąc o społecznym tworzeniu rzeczywistości, wskazu-ją zarazem, że to człowiek sam wybiera wpływy, którym ulega. Michel Crozier [1993, s. 40], badając proces zmian organizacyjnych. wskazuje, żc „podstawową misją zarządzających powinno być tylko tworzenie warunków niezbędnych do tego, by ludzie mogli motywować się sami*’.

Autodcterminizm stanowi podstawową przesłankę zasady zmiany imnianentnej Pitirima A. Sorokina (1975, s 292 308). Immanentny autodcterminizm ujmowany jest w tej koncepcji jako synteza determini-zmu i indeterminizmu. Każdy system społeczno-kulturowy jest głównym czynnikiem kształtującym własne losy. Wpływy środowiska nie mogą zmieniać immanentnych możliwości systemu. Przyszłość systemu nie jest zdeterminowana przez czynniki zewnętrzne, lecz przez sam system. Koncepcję tę P A Sorokin określa jako determi-nizm indeterministyczny. (AS.)

Zob. determinizm w socjologii.

Literatura:

Berger P.L . I uckmann T„ 1983. Społeczne tworzenie rzeczywistości, PIW. Warszawa.

Crozier M. 1993. Przedsiębiorstwo na podsłuchu. Warszawa

Myrdal G , 1976, Niedorozwój i rozwój [w:] Teoria rozw oju społecznego Wypisy. po4 nal R. Dyoniziaka, Al w Krakowie, Kraków Sorokin P A.. 1975. Zasad7 zmiany immanent-nej (w:J Elcmenn teorn socjologicznych Materiały do dziejów w spółczesnej socjologu zachodniej, wy bór W Derczyński. A Jasiń-ska-Kanni J. Szacki. PWN. Warszawa.

Automatyzm, zachowanie będące bezpośrednią reakcją na wywołujący je bodziec, dokonujące się bez udziału refleksji. Pojawienie się określonego zjawiska lub zdarzenia wyzwala ciąg zachowań przy bierających niekiedy dosyć złożone formy Auto-matyzmy obserwuje się zarówno w zachowaniach zwierząt, jak i ludzi oraz zbiorowości. (Odkry cie czynników wyzwalających jakieś zachowanie może stanow ić podstawę poszukiwania t formułowania praw nauki próby wyjaśniania zachowań ludzkich pracz poszukiwanie automatyzmów (zob (K Cial-dini 1994]) zaliczyć należy niejednokrotnie do ujęć bchawióry stycznych. Automatyzmy pojawiają się w wyniku naśladownictwa