DSCN1683

32 Dewiacja

War

szawa

Dewiacja, zachowanie odbiegające *xl normy. Dewiacja może przybierać dwie formy: pozytywną (nadnormalną) i negatywną (podnormalną). 7 tego względu pojęcie dewiacji jest zakresowo szersze od pojęcia patologii społecznej, które oznacza tylko zjawiska dewiacji podnormalnej. Podkreśla się, że dewiacja umożliwia dokonanie się zmiany społecznej; bez zachowań odbiegających" od społecznie akceptowanych norm społeczeństwo uległoby petryfikacji. Nadmierna jednak ilość zachowań dewiacyjnych może prowadzić do stanu anomii i dezorganizacji.

py pierwotnej. Lud Spółd/.. Wyda*.

Weber MU 1985. ..Obiektywno#" pir.mnia TM spoieczmeh |w:|^v so-cjologii uiedzy. wybór A Chm.elcck. . m.. PWN, Warszawa

Wyróżnić można dwa typy teorii wyjaśniających zjawiska dewiacji: pierwsze - to teorie typu biologicznego lub psychologicznego zorientowane na samą dewiację; drugie to teorie zorientowane na grupę społeczną, w której zachowania dewiacyjne powstają. W ramach tego drugiego ujęcia podkreśla się oddziaływanie czynników środowiskowych na występowanie zachowań dewiacyjnych. Tc wpływy środowiskowe mogą być tłumaczone na różne sposoby: np. wskazuje się. że dewiacja przekazywana jest przez grupę, w której jednostki uczestniczą, dokonuje się tu bowiem proces uczenia się zachowań dewiacyjnych (jest to tzw koncepcja zróżnicowanych przynależności lub zróżnicowanych powiązań Edwina H. Suthcrlanda). Ludzie stają się dew iantami ponieważ żyją wśród dewiantów \'^x J, ^m P^stajesz. takim się stajesz”) Inne koncepcje odwohiją _s|_ę do teorii sub-knlmry - grupa uznaje odmienne wartości I normy, co powoduje, że zachowania jej członków postrzegane są przez otoczenie społeczne jako dewiacyjne Trzeci typ _UZ nawiązuje do teorii kontroli społecate załamanie się mechanizmów kontroli L leeznej prowadzi do zachowań dewiacyj nych. Inne wyjaśnienia odwohiją się do u cepcji anomii oraz teorii naznaczania ^ łeczncgo. W ramach lego ostatniego wyróżnia się dewiację pierwotną i Dewiacja pierwotna to zachowanie r^Z szające normy społeczne; dewiacja wtór^ to społeczne naznaczanie kogoś jako Z wiania i zmuszanie go do odgrywania w roli. Innymi słowy, to społeczeństwo kreu ń dewiantów. (A.S.)

Zob. anomio, konformizm, kontrola społeczny marginalizacja, normy społeczne, podkultur; rola społeczna, techniki neutralizacji. społeczna.

Dezindywidualizacja (deindywiduali-zacja), zanik osobowości; utrata poczuci własnej indyw idualności pod wpływem oddziaływań środowiska społecznego. Zjawisko to szczególnie wyraźnie występuje w przypadku oddziaływania tłumu na zachowanie jednostki. W wyniku ..emocjonalnego zarażenia" jednostka jest zdolna do całkowitego podporządkowania swojej osoby realizacji celów grupowych, przy równoczesnej rezygnacji z własnej odrębność William McDougall (1930, s. 105-1061 charakteryzuje ten proces następująco: Jednostka. stając się członkiem tłumu, traw w pewnym stopniu swoją samów iedzę, świadomość własnego «ja» jako odrębnej osobowości. z tym zaś idzie w parze częściowa utrata świadomości jej specyficznie personalnych stosunków; jednostka zostaje w pewnym stopniu zdepersonalizowana" Dla większości ludzi udział w życiu psychicznym tłumu jest przeżyciem szczególnie przyjemnym: „wychodzą oni z siebie, jak mówią, czują się pochłonięci przez wielką rolę w zruszenia, tracą świadomość własnej indywidualności i wszelkich jej ograniczeń [ibidem, s. 82].

ktekiem dezindywidualizacji jest niemal całkowita uniformizacja zbiorowości - f*^v szczególne jednostki wchodzące w skład da-społecznej zachowują się w spo* ^ldenl>^czny; często wykazują wk# aczne podobieństwo wyglądu zewnętf*-