DSCN1775

wać tylko na Zachodzie, w krajach so-^Lwcznych występowały jedynie „przejś-jSoudności*”- (A.S.)

_ _b djinorficzność społeczna, hipoteza Sapira-kalka, kompetencja kulturowa, socjo-

webnika

Bralczyk J., 1981, Poza prawdą i fałszem, „Teksty", nr 6(60). Warszawa.

Głowiński M , 1990, Nowomowa po polsku, Vk’\xL PEN. Warszawa

Klemperer V., 1983, L.TI (Lingua Tertii łmperii■}. Notatnik filologa, PWN, Warszawa.

Kuczyński P., 1994, Robotnicy_ Propaganda pomaga mówieniu [w:] Zmierzch socjalizmu państwowego. Szkice z socjologii ekonomicznej, pod red. W. Morawskiego, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

Wierzbicki P.,    1987, Struktura kłamstwa,

ANEKS, Londyn (cyt. za: R. Błaut. Skuteczne negocjacje, CIM, Warszawa 1995).

Obrzęd, indywidualne lub zbiorowe działania podejmowane publicznie i uroczyście, związane z działalnością religijną lub świecką, odwołujące się do tradycji, przebiegające według pewnego wzoru i będące przyjętym sposobem realizacji wartości istotnych dla życia zbiorowości lub wspólnoty. „Na obrzęd składa się suma pojęć, wierzeń, wyobrażeń, czynności i zachowań, przekazywanych z pokolenia na pokolenie w określonej zbiorowości i obwarowanych ściśle przestrzeganym w tejże zbiorowości rytuałem społeczno-prawnym i sakralnym” [K. Zawistowicz-Adamska 1981, s. 23].

Wskazuje się, że „obrzędy są czynnościami, które są jednocześnie konwencjonalne (arbitralne) i przepisane, komunikują pewne stany rzeczy za pomocą różnych środków ekspresji i (...) wyrażają określone sany emocjonalne” [M. Buchowski 1993, ^s- 100). Zofia Staszczak [1985, s. 7) zazna-eza, że cechą obrzędu jest przede wszystkim realizacja funkcji integracyjnej zbioro-^w°ści, a nie uzyskanie praktycznych rezul-^Ułów- Oprócz funkcji integracyjnej obrzęd Pdnj także funkcje komunikacyjne, norma-tywne, mediacyjne, edukacyjne, poznawcze, °ńocjonalne i performatywne [M. Buchow-*• 1993, s. 102],

W życiu rodzinnym oraz społeczności skalnej wyróżnia się wiele różnego typu

obrzędów, np. obrzędy związane z narodzinami, ślubem lub śmiercią, obrzędy związane z corocznym rytmem zmian w przyrodzie, z cyklem świąt i uroczystości. Jadwiga Klimaszewska [1981. s. 128 i n.] biorąc pod uwagę pełnione funkcje, wskazuje następujące typy obrzędów: 1) „przyrodnicze”, za pomocą których człowiek usiłował wpływać na zjawiska przyrody; 2) gospodarcze, agrarne, hodowlane i inne. mające przynieść dobre plony i pomyślność we wszystkich zajęciach; 3) zapewniające człowiekowi życie, zdrowie, powodzenie, bogactwo (tu także zalicza się obrzędy matrymonialne);

4)    recepcyjne, wplecione w cykl doroczny;

5)    religijne i kultowe; 6) o charakterze rozrywkowym. W obrębie obrzędu wyróżnia się rytuały i ceremonie. (A.S.)

Zob. obyczaj, rytuał, zwyczaj.

Literatura:

Buchowski M.. 1993, Magia i rytuał. Instytut Kultury. Warszawa.