DSCN1775

stępować tylko na Zachodzie, w krajach socjalistycznych występowały jedynie „przejściowe trudności*’. (A.S.)

Zob. dymorficzność społeczna, hipoteza Sapira-.Wborfa. kalka, kompetencja kulturowa, socjo-technika.

Ijteratunu

Bnla>i J.. 1981, Poza prawdą i fałszem, „Teksty”, nr 6(60), Warszawa.

Głowiński M., 1990, Nowomowa po polsku, Wyd. PEN. Warszawa.

Klemperer V.. 1983, Z77 (ł.ingua Tertii Imperiij. Notatnik filologa, PWN, Warszawa.

Kuczyński P., 1994, Robotnicy. Propaganda pomaga mówieniu [w:] Zmierzch socjalizmu państwowego. Szkice z socjologii ekonomicznej, pod red. W. Morawskiego, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

Wierzbicki P..    1987, Struktura kłamstwa,

ANEKS, Londyn (cyt. za: R. Blaut. Skuteczne negocjacje, CIM, Warszawa 1995).

Obrzęd, indywidualne lub zbiorowe działania podejmowane publicznie i uroczyście, związane z działalnością religijną lub świecką, odwołujące się do tradycji, przebiegające według pewnego wzoru i będące przyjętym sposobem realizacj i wartości istotnych dla życia zbiorowości lub wspólnoty. „Na obrzęd składa się suma pojęć, wierzeń, wyobrażeń, czynności i zachowań, przekazywanych z pokolenia na pokolenie w określonej zbiorowości i obwarowanych ściśle przestrzeganym w tejże zbiorowości rytuałem społeczno-prawnym i sakralnym” [K. Zawistowicz-Adamska 1981, s. 23].

Wskazuje się, że „obrzędy są czynnościami, które są jednocześnie konwencjonalne (arbitralne) i przepisane, komunikują pewne stany rzeczy za pomocą różnych środków ekspresji i (...) wyrażają określone stany emocjonalne” [M. Buchowski 1993, s 100]. Zofia Staszczak [1985, s. 7] zaznacza, że cechą obrzędu jest przede wszystkim realizacja funkcji integracyjnej zbioro-^wości, a nie uzyskanie praktycznych rezultatów. Oprócz funkcji integracyjnej obrzęd pełni także funkcje komunikacyjne, normatywne, mediacyjne, edukacyjne, poznawcze, emocjonalne i perfbrmatywne [Ni. Buchowski 1993, s. 102],

W tyciu rodzinnym oraz społeczności tkalnej wyróżnia się wiele różnego typu

obrzędów, np. obrzędy związane z narodzinami, ślubem lub śmiercią, obrzędy związane z corocznym rytmem zmian w przyrodzie, z cyklem świąt i uroczystości. Jadwiga Klimaszewska [1981. s. 128 i n.] biorąc pod uwagę pełnione funkcje, wskazuje następujące typy obrzędów: 1) ..przyrodnicze”, za pomocą których człowiek usiłował wpływać na zjawiska przyrody; 2) gospodarcze, agrarne, hodowlane i inne. mające przynieść dobre plony i pomyślność we wszystkich zajęciach; 3) zapewniające człowiekowi życie, zdrowie, powodzenie, bogactwo (tu także zalicza się obrzędy matrymonialne);

4)    recepcyjne, wplecione w cykl doroczny;

5)    religijne i kultowe; 6) o charakterze rozrywkowym. W obrębie obrzędu wyróżnia się rytuały i ceremonie. (A.S.)

Zob. obyczaj, rytuał, zwyczaj.

Literatura:

Buchowski M., 1993. Magia i rytuał. Instytut Kultury. Warszawa.