DSC00647 (13)

i konie występują tylko na określonych obszarach geograficznych. Specyfika środowiska tych zwierząt jl to jednak znacznie więcej niż geograficzne ograniczenie ich występowania. Mowa tu o przesądzonym bio- i logicznie charakterze ich stosunku do środowiska, I nawet jeżeli uwzględnimy zróżnicowanie geograficz- I ne. W tym sensie wszystkie zwierzęta poza ludźmi, | zarówno jako gatunki, jak i jako osobniki pojedyn- o cze, żyją w zamkniętych światach, których struktury zależą od biologicznego wyposażenia jakiejś liczby¹! gatunków zwierzęcych.

Odwrotnie niż u zwierząt, stosunek człowieka do I jego środowiska charakteryzuje się otwartością na I świat.¹ Człowiekowi nie tylko udało się zawładnąć ogromną większością powierzchni ziemi, ale jego stosunek do otaczającego środowiska jest w każdym przypadku bardzo niedoskonale określony przez jego konstytucję biologiczną. Trzeba przyznać, że konstytucja ta umożliwia człowiekowi podejmowanie różnych działań. Jednak fakt, że potrafi on prowadzić w jednym miejscu życie wędrowne, a w innym za- 1 jąć się rolnictwem, nie daje się wyjaśnić przez od-niesienie do procesów biologicznych. Nie oznacza to oczywiście, że nie ma uwarunkowanych biologicznie I ograniczeń w stosunku człowieka do środowiska; typowe dla jego gatunku wyposażenie sensoryczno-mo- j toryczne nakłada oczywiście ograniczenia na zakres jego możliwości. Szczególność ludzkiej konstytucji i biologicznej polega raczej na jej składniku instynktowym.

Ludzki układ instynktów, w porównaniu z takim ; układem innych wyższych ssaków, można nazwać i mało rozwiniętym. Człowiek ma oczywiście popędy, » Jednakże te popędy są w niewielkim stopniu wyspecjalizowane i ukierunkowane. Oznacza to, że or-

ganiam ludzki zdolny jest przystosować swoje wrodzone wyposażenie do bardzo szerokiego, a w dodatku zmiennego i nieustannie zmieniającego się zakresu działalności. Ta szczególność ludzkiego organizmu ma podstawy w jego rozwoju ontogenetycz-nym.⁴ W gruncie rzeczy, jeżeli wziąć pod uwagę rozwój organizmu, można powiedzieć, że w przypadku człowieka okres płodowy ulęga przedłużeniu na pierwszy rok życia.* Ważne zmiany organizmu, które u zwierząt są zakończone w ciele matki, u dziecka ludzkiego następują po opuszczeniu jej łona. Jednakże w tym czasie dziecko nie tylko znajduje się w świacie zewnętrznym, ale wchodzi a tym światem w kontakt na wiele złożonych sposobów.

Tak więc organizm ludzki już wchodzi w kontakt ze swoim środowiskiem, a ciągle jeszcze rozwija się biologicznie. Innymi słowy, proces stawania aię człowiekiem dokonuje się w stosunku se środowiskiem. Stwierdzenie to zyskuje pełne znaczenie, jeżeli wziąć pod uwagę, że środowisko to jest zarówno środowiskiem przyrodniczym, jak i ludzkim. To znaczy, rozwijając aię istota ludzka wchodzi nie tylko w stosunki z jakimś środowiskiem przyrodniczym, ale także z dokładnie określonym porządkiem kulturowym i społecznym, który jest jej dostępny za pośrednictwem znaczących innych, którzy sprawują nad nią opiekę.* Przy tym od zapewnienia określonych warunków społecznych zależy nie tylko utrzymanie

•    Ontoganetycsne podstawy tzazafólnołcl ludzkiego organizmu ; ftmttły pokuuu zwieszam w badaniach Portmanns.

•    Sugestia, żf okras płodowy ułofla w prrypadku oato wiaka przedłużaniu na plarwasy rok tycia, pochodzi od Portmanna. który nazywa! tan rok tztrauUnint Fiiihjahr.

i • Termin „znaczący tani” (atpnł/icant othtri) poohodzl od Mas da. W sprawia Maada teorii ontogenezy osobowości zob. Joto t/myst. osobowość t tpouczadatwo, PWN. Warszawa 1W8. Użytecznym zbiorem piżm Meede Jeat Anzelm Strauss (ad.), Oaorye Herbert Maod on Social Ptychology, Unlver«lty of Chicago Presa, Chicago IMA Przekonująca omówienia zawiera Mourlee Nataiwon, The Social Dynamie* of Ozory* H. Maod, Public Affairs Press, Washington IBM.

1

Antropologiczne Implikacje terminu „otwartość na Awlat” zostały rerwlnłnte zarówno prze¹ Pleesnera, Jak t pnes Oahle¹