DSCN1781

194

3. Projektowanie odlewów

wstępnego kształtowania przedmiotu decyduje o parametrach półwyrobu, np. wartościach naddatków obróbkowych lub twardości, co ma bezpośredni wpływ na koszt obróbki skrawaniem czy obróbki cieplnej.

Uproszczony szacunek kosztu traktuje się więc tylko jako jeden z czynników, które należy brać pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o wyborze wersji projektowej, uwzględniającej daną kombinację procesu technologicznego i materiału części. Do innych czynników, jakie należy brać pod uwagę, zalicza się:

•    Łatwość spełnienia wymagań stawianych konstruowanej części. Jeżeli niektóre wymagane parametry będą na skraju zakresu dopuszczalnego dla danego procesu, to proces ten powinien być traktowany jako gorszy od tych, dla których parametry te leżą z daleka od wartości granicznych. Na przykład, jeżeli wymagana tolerancja wymiaru 80 mm wynosi 8 mm, to odlewanie do form skorupowych będzie bardziej odpowiednie niż do form z mas wodno-glinowych (patrz dane z tabl. 3.21).

•    Łatwość spełnienia reguł technologiczności konstrukcji. Często dany kształt części jest technologiczny dla jednego procesu, a nietechnologiczny dla innego (np. odlew pokazany w ostatnim przykładzie w tabl. 3.11, oznaczony literą a, będzie technologiczny w procesach odlewania do form jednorazowych, a nietechnologiczny przy odlewaniu do form trwałych).

•    Inne cechy konstrukcji, nie stawiane jako sztywne wymagania lub nie uwzględniane jako składniki kosztów, np. spełnianie wymagań ochrony środowiska, estetyki, strategii firm.

Znane są metody ułatwiające podjęcie decyzji w sytuacji, gdy należy wziąć pod uwagę wiele różnorodnych czynników. Są to tzw. wielokryterialne metody wyboru. Najbardziej rozpowszechnioną jest metoda cech ważonych [8]. W metodzie tej każdej cesze ocenianej konstrukcji (lub stawianemu jej wymaganiu) przypisywana jest pewna waga a, zależna od znaczenia danego parametru dla dokonywanej oceny; wartość cechy ważonej otrzymuje się przez pomnożenie wartości liczbowej tej cechy przez współczynnik wagi. Następnie sumuje się wszystkie cechy ważone, otrzymując w ten sposób tzw. wskaźnik osiągów. Rozwiązanie (tj. wersja konstrukcji, proces) o największym wskaźniku osiągów jest uważane za optymalne.

Kombinacja cech wyrażanych w różnych jednostkach miar może oczywiście prowadzić do wyników nieracjonalnych, gdyż cecha mająca większą wartość liczbową będzie miała większy wpływ na ocenę niż odzwierciedla to związany z nią współczynnik. Niedogodności tej unika się, wprowadzając współczynniki skalujące tak dobrane, aby największa możliwa wartość każdej z rozpatrywanych cech wynosiła 100. Skalowaną wartość cechy, oznaczaną dalej przez P, oblicza się z zależności

aktualna liczbowa wartość własności x 100    §||i

^P = maksymalna możliwa wartość własności