DSCN1813

Rewiwalizm 161

tocznych, te z kolei wyjaśnia się przez działania społeczne, działania redukuje się do czynników psychicznych i motywacyjnych, czynniki psychiczne wywodzi się z biologicznych. biologiczne sprowadza się do procesów chemicznych i fizycznych, tak że w rezultacie (na zasadzie przechodniości) kulturę można wyjaśniać w kategoriach fizyki lub wręcz utożsamiać z procesami fizycznymi. Redukcjonizm w takim ujęciu to także doktryna uznająca, że ustalenia jednej dyscypliny naukowej mogą zostać wyjaśnione przez rezultaty innej dyscypliny, a w ostateczności wszelkie zjawiska tłumaczyć przez procesy fizyczne i chemiczne. Stanowisko takie wydaje się trudne do utrzymania.

Pojęcie redukcjonizmu odnoszone jest w socjologii zazwyczaj do wyjaśniania zjawisk i procesów' zachodzących na poziomie makrospołecznym przez procesy (głównie działania społeczne) występujące na poziomie mikrospołecznym. Wyodrębnić można jednak inny typ redukcjonizmu, w którym wszelkie zjawiska i procesy wyjaśnia się wyłącznie przez odwołanie się do teorii ma-krospołecznej. Podejście tego typu szczególnie wyraźnie widoczne jest w ujęciach marksistowskich, a także w teoriach strukturalnych. Redukcjonizm w tym ujęciu oznacza próbę wyjaśnienia wszystkich zjawisk społecznych z jednej perspektywy teore-tyczno-metod o 1 ogiczne j, a nie — jak poprzednio — poszukiwania jakichś elementarnych zjawisk występujących na wszystkich poziomach rzeczywistości społecznej. Wyodrębniając dwa odmienne typy redukcjonizmu — występujące w obrębie teorii microsocjologicznej oraz m akr osocj o logicznej - próbuje się wypracować ujęcia antyredukcjonistyczne, sytuujące się na średnim poziomie (organizacyjnym) życia społecznego [R. Sibeon 1996. s. 50j.

Redukcjonizm to także sposób wyjaśniania polegający na poszukiwaniu jednego czynnika determinującego. Redukcjonizm w tej wersji to wyjaśnianie jednoczyn-nikowe (monokauzalnc), przypisujące jakiejś wybranej zmiennej decydujący wpływ na przebieg procesów społecznych. Najbardziej znaczącym typem determinizmu jed-noc/ynn ikowego był determinizm ekonomiczny. Redukcjonizm to także podejście, w którym całą rzeczywistość usiłuje się wyjaśnić przez wykrycie jednego ogólnego prawa nauki (stanowisko to można także uznać za odmianę determinizmu jednoczynnikowego). Orientację przeciwstawną do redukcjonizmu określa się jako antyredukcjonizm lub emergentyzm. (A.S.)

Zob. determinizm w socjologii, emergentyzm, holizm, indywidualizm metodologiczny, kolektywizm, socjologia, socjologia ekonomiczna.

Literatura:

Sibeon R.. 1996. Konstruowanie "współczesnej socjologii pracy socjalnej [w:] Socjologia pracy socjalnej, wybór i oprać. M Davics.

I nterart. Warszawa.

Urbanek A., 1987, Redukcjonizm |w | Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny. Ossolineum. Wyd. PAN, Wrocław.

Regres, zob. rozwój społeczny.

Regresja, zob. styl życia.

Rcizm, zob. proccsualizm.

Relacja terapeutyczna, zob. empatia.

Repliki, zob. kalka.

Reprodukcja, zob. przemoc symboliczna.

Residua (rczydua). zob. ideologia.

Resocjalizacja, zob. instytucja totalna, socjalizacja.

Rewitalizm. 1. Ogół działań zmierzających do przywrócenia pełnej sprawności psychofizycznej osobom w podeszłym wieku lub inwalidom. 2. Rcwiwalizm. (A.S.)

Re wi wal izm. ponowne ożywienie, przywrócenie do życia; I. Nagłe obudzenie się uczucia religijnego, przekształcające osobę obojętną religijnie w gorliwego wyznawcę.