Lawrence Venuti �Przek�ad, wsp�lnota, utopia�

Przekład, wspólnota, utopia 279

sowania te z kolei są zdeterminowane przez sposoby użycia owego tekstu. W wypadku tekstów, które osiągnęły w ramach jakiejś instytucji status kanoniczny, przekład staje się przestrzenią działania wspólnot interpretacyjnych, które potwierdzają lub podważają obowiązujące kanony i interpretacje, dominujące standardy i ideologie (pot Fish 1980 oraz krytyka w: Pratt 1986:46-62). W wypadku tekstów obcych włączonych w obieg masowy przekład staje się przestrzenią nieoczekiwanych przegrupowali, dając początek wspólnotom czytelników, których w innych wymiarach dzielą różnice kulturowe i podziały społeczne, jednak teraz łączy wspólna fascynacja. Przekład może odpowiadać na zainteresowania bardzo zróżnicowanych grup czytelniczych, zatem formy jego odbioru nie będą całkowicie współmierne. Przekład wprowadza elementy obce: obce różnice językowe i kulturowe, tym samym może więc zarówno przekraczać, jak i wzmacniać granice dzielące rodzimą publiczność czy też hierarchie, którym ta publiczność jest podporządkowana. Jeśli rodzima nadwyżka zawiera także część społecznych i historycznych kontekstów, z których wywodzi się obcy tekst, wówczas przekład może skupić wokół siebie również wspólnotę opartą na obcych sposobach rozumienia i obcych zainteresowaniach, a więc na rozumieniu wspólnym z mną kulturą, z inną tradycją.

Przyjrzyjmy się wspólnotom skupiającym się wokół poezji w przekładzie. W1958 roku ukazało się pierwsze książkowe wydanie utworów współczesnego włoskiego poety Giuseppe Ungarettiego w przekładzie amerykańskiego tłumacza Allena Mandełbau-ma. Zostało ono ciepło przyjęte przez italianistów na uniwersytetach amerykańskich, w tym również rodowitych Włochów. Recenzent pisma „Comparatńc Literaturę’ Gio-vanni Cecchełti napisał o tej książce po włosku, kończąc wnioskiem, że przekład Man-delbauma .przynosi chlubę amerykańskiej italianistycc i można go polecić wszystkim chcącym zapoznać się z dziełem jednego z największych poetów naszych czasów* (Cecchetti 1959:268). Słowo .naszych’ podkreśla rewereneję, jaką Cecchetti darzy twórczość Ungarettiego, przyznając jej wartość uniwersalną. Ponieważ jednak recenzję pierwszego angielskiego przekładu napisał po włosku, owo .naszych’ uniwersalne nie było, jako że wykluczało nieczytąjących po włosku odbiorców angielskich i amerykańskich. Zatem stworzona przez Cecchettiego w wyobraźni wspólnota była tylko częściowo realna - ograniczona do kręgu profesjonalistów, częściowo zaś potencjalna.

Prezentacja Ungarettiego wprowadzała również wzorzec ścisłości przekładowej, zbieżny z interpretacją przeważąjącą w kręgach wtoskięj społeczności akademickiej. Mandełbaum zachował dość ścisłą ekwiwalencję leksykalną, a nawet naśladował składnię Ungarettiego i przełamywanie wersów. Za osiągnięcie Ungarettiego uważał -podobnie jak italianiści - podjęcie wysiłku, by .zakopać trupa włoskiego języka literackiego’ i stworzyć oszczędny, precyzyjny idiom poetycki, wolny od .wszelkiej ornamentyki’ (Ungaretti 1958:»). W takich właśnie kategoriach recenzenci ocenili wersję Mandelbauma jako sukces. .Jeśli nawet można by oceniać te przekłady jako w wielu