Lawrence Venuti �Przek�ad, wsp�lnota, utopia�

Przekład. wspólnota. utopia 271

Podaję tłumaczenia dosłowne, by podkreślić zakres przekładowej pomysłowości Creagha. Nie należy ich jednak traktować jako wersji dokładniejszych od tych wybra-iy- h przez tłumacza. I jedne, i drugie zachowują pewien poziom ekwiwaleneji Icksy-^graficznej, podobieństwo do tekstu włoskiego wyznaczone przez definiuje słownikowe. Wybory Creagha przekazują znaczenia, które można określić jako „inwariantne" •ko pod warunkiem, że zredukujemy je do znaczeń bazowych, wspólnych dla włoskiego i angielskiego.

Tymczasem przekład Creagha różnicuje te znaczenia. Zróżnicowanie owo moż-■t nazwać .przesunięciem’ (shift). posługując się terminem wypracowanym w prze-Itodoznawstwie od lat sześćdziesiątych (zob. np. Catford 1965; Blum-Kulka 2007; Tóury 1995a). Kiedy zestawimy angielszczyznę Creagha z włoskim Ihbucchiego, rzeczywiście zauważymy przesunięcia leksykalne, przesunięcia na poziomie rejestru: •d współczesnej standardową odmiany języka włoskiego do różnych kolokwialnych admian angielszczyzny brytyjskiej i amerykańskiej. W odpowiedzi na moje pytania Cteagh stwierdził, że „w angielszczyźnie pewne frazy są bardziej kolokwialne niż po włosku’, wyjaśniając w ten sposób, że przesunięcia nie wynikąją ze strukturalnych rożnie między językami, lecz motywowane są raczej celami literackimi i kulturowymi. .Próbowałem nawet", stwierdza Cteagh, „posługiwać się wyłącznie idiomatyką używasz w roku 1938” (czyli w czasie, kiedy rozgrywa się akcja powieści) „i przypisać ją odpowiednim postaciom, wprowadzić delikatne językowe zróżnicowanie bohaterów¹ (w korespondencji prywatnej, 8 grudnia 1998).

Pojęcie przesunięcia nie oddaje jednak w pełni efektu tekstualnego uruchomionego Lnez Creagha. Jego przekład nabiera znaczeń przekraczających owe literackie i kulisowe zamierzenia, ponieważ uwalnia specyficzną angielską nadwyżkę: przywołane •rćmiany i rejestry angielszczyzny wchodzą w relacje z angielskimi stylami literackimi, •minkami i tradycjami. W kategoriach gatunkowych powieść Tabucchiego to thriller paityczny. Rzecz dzieje się w Portugalii w czasach dyktatury Antónia de Olńeira Sala-nra. przedstawiona jest historia niejakiego Rsreiry, starzejącego się redaktora działu Htury w jednej z lizbońskich gazet, który w ciągu kilku tygodni stopniowo się radyka-fczuje. aż do momentu, kiedy publikuje atak na reżim faszystowski. Zastosowana przez Creagha wielojęzyczna mieszanka odmian standardowych i kolokwialnych, brytyjskich ■ amerykańskich, nadaje tej prozie niezwykle kolokwialny charakter, zgodny z sensacyjną fabułą Tbbuęchiego: narracja Ptereiry zbliża się do formy mówionej, do formalne-I e oświadczenia składanego przed nieokreśloną władzą (stąd nieco dziwny tytuł). Jed-mk lekko slangowa angielszczyzna zmienia także charakterystykę ftreiry, sugerując, a; bohater jest osobą mniej stateczną, a może nawet młodszą niż starzejący się dzien-ssarz występujący w wersji włoskiej.