DSCN1861

Typ człowieka nowoczesnego 209

■krnęcia. Tradycją nie jest bowiem całe jnedzictwo społeczne, lecz tylko ta jego _czę4c, która jest uznawana za szczególnie godną szacunku. Główny problem dotyczy Kgo. w jaki sposób różne społeczności two-własną tradycję, odwołując się do przyjętego systemu wartości. Przywiązanie do tradycji przeciwstawiane bywa niekiedy postawie zorientowanej na zmiany. Szczególnie wyraźnie jest to widoczne w dycho-totnicznym przeciwstawianiu cech ,.społe-caóstwa tradycyjnego" cechom ..społeczeństwa nowoczesnego" w teorii modernizacji (ab. [M.S. Szczepański 1989, s. 42—44]). Sncunek dla tradycji i jej obrona jest zasadniczym elementem ideologii konserwatyzmu. (A.S.)

ZA dorobek kulturowy, dziedzictwo kulturowe. iiim> modernizacja, zmiana społeczna, literatura-

1971, Tradycja. Zarys problematyki, łWN, Warszawa.

Shaepsnski M.S., 1989. Modernizacja, rozwój tmlriny. rozwój endogenny. Socjologiczne studium teorii rozwoju społecznego, UŚ. Katowice.

Tradycjonalizm, zob. działanie społeczne, opór wobec zmian, tradycja.

Transformacja, zmiana formy, istoty M> charakteru całej rzeczywistości społeczno-kulturowej bądź jakiegoś jej fragmentu, j* Szczepański [1999] wymienia trzy za-**fcucze sposoby przekształcania rzeczywi-społecznej — reformy, rewolucje ilątbfonnacje. Te ostanie charakteryzuje ^r>il"6rnne źródło zmian. Pojęcie transfbr-2?' aie powinno być używane jako syno-*aniany społecznej. Transformacja jest ?*■*•** ciągiem wielu zmian dokonujących • •różnych dziedzinach, prowadzących Usiany istoty całego systemu spółcezne-wypadku transformacji ustrojowej •cji społecznej powstaje nowy lub społeczeństwa Po 1989 r. ¹ *ransformacji odnoszone jest w na-:znych do określenia zmian. Zą w państwach tzw. realnego

socjalizmu; oznacza ono proces zmian ustrojowych związany z przejściem od gospodarki centralistycznie sterowanej do gospodarki rynkowej i wiążące się z tym zmiany społeczne i kulturowe. Transformację systemową traktuje się jako wielki, globalny proces społeczny polegający na przyjęciu zupełnie odmiennego systemu wartości [Z. Blok 1994]. (A.S.)

Zob. rozwój społeczny, zmiana społeczna. Literatura:

Blok Z., 1994. Transformacja systemowa jako proces i jako przedmiot badań (w:J Społeczna transformacja w refleksji humanistycznej. pod red- K. Zamiary. Wyd. Fundacji Huznani ora. Poznań.

Słabo ii A-. 1995. Towards a General Theory af Transformation. Zeszyty Naukowe. AE w Krakowie. Kraków, nr 454.

Szczepański J-.    1999, Reformy, rewolucje,

transformacje, Wyd. IFiS PAN. Warszawa.

Triada, zob. problem skali.

Twierdzenie Thomasa, zob. definicja sytuacji, samospełniające się przepowiednie.

Typ człowieka nowoczesnego, osobowość posiadająca zdolności przystosowywania się do funkcjonowania w stale zmieniającej się rzeczywistości i wzrastającej złożoności przebiegów- społecznych. Charakter nowoczesnego człowieka można podsumować w czterech głównych punktach. ..Jest on świadomym i zaangażowanym obywatelem; ma wyraźne poczucie własnej skuteczności; jest niezależny wobec tradycyjnych źródeł presji, zwłaszcza w podejmowaniu podstawowych decyzji tyczących jego osobistych spraw; jest gotowy na przyjęcie nowych doświadczeń oraz idei. tzn. ma względnie otwarty umysł i elastyczność poznawczą" [A. Inkełes 1984. s. 480]. Człowiek nowoczesny przejawia ponadto aktywność w zbieraniu informacji o faktach. w działaniu zaś opiera się na zdobytej wiedzy; nic jest on zorientowany na przyszłość. a raczej na teraźniejszość i przyszłość. Tym samym jest on nastawiony na