DSCN8675

tów żelaznych. Piece dwudzielne w zbadanych przeze mnie pracowniach garncarzy toczących miały form, przednie kopulastą. Budowano _je w specjalnym pomieszczeniu pod dachem. W w.elu ośrodkach garncarstwa toczącego piece dwudzielne wznoszono poza budynkami. Formy tych pj_e. ców byty różne. Na przykład w Horodnie (113) miały one w przekroju poziomym formę gruszkowatą (rys. 66), gdzie indziej były kopulaste.

Po włożeniu naczyń do górnej komory garncarz rozpalał mały ogień w palenisku i regulował go w ten sposób, aby w ciągu kilku godzin temperatura w komorze z naczyniami podnosiła się stopniowo i do takiej wysokości, by je tylko silnie ogrzała (temperatura ponad 100“ do 200“ C).

Rys. w.

Piec garncarski z Horodna (113), Polesie

(rysunek inż. St. Stellera z r. 1937).

stoni J ° ogrzcwama naczyń garncarz badał przy pomocy patyk

w^wal^ykT i^{ary W PieCU}’ ^Ulatniającei ^s* ^z “czyń. W tym cel jego z^il/om °l^{WOm W    2 nacz}y^nia^i i stwierdzał stopie

z naczyniami'™¹³ ^ ^{badania te 1116} wykazywały wilgoci w komon paliwa i podn    ,'^{V nast}?Pⁿych godzinach dorzucał coraz więcc

czyń zwykle    ^Pni°^W° ^temperaturę aż do pełnego rozżarzema m

pozw^ mu usS ².^{0łtaW<>rÓŻOWe}g^{0 k}oloru. Kolor rozżarzenia naczy wiedział z doświadczenia^²”³¹^ ^WyS°^kość temperatury, w której, ja

używanej przez niego masy. Po u ^{najskutecznie}j P^roces wypalani garncarz utrzymywał n    ^{UZys aniu} Podanego rozżarzenia naczy

pewien czas temperaturę na jednakowym po

ziomie (jednakowy kolor rozżarzenia na •    **

rzucać paliwa i rozpoczynał stopniowe    Pitawal dotrwało co najmniej kilka godzin    ^dzanie całego pieca, które

Piec dwudzielny, jak wynika z teeo wolnie regulować temperaturę wypalani, ’ ^P°^Zwalał garncarzowi do-jednodzielnego, w którym garncarz nie _mZ ^PrZec‘^wieńst*ie do pieca peratury i wskutek tego musiał dodatkowo Ul* ^gulować tern-Straty, które powstawały podczas wypalania" kT*"¹³' zwyczaj przez pękanie naczyń. Przvczvna L ?' . ^powod°wane za-dliwe domieszki w glinie takie iak u ^{dS PĘ ania} sianek były _S2ko-i w ._g61, ci,I.    -f-

przez garncarza podczas oczyszczania surowca.    ^Wybrane

OZDABIANIE

na-

§ 131. Na terenie moich badań garncarze wiejscy nie ozdabiali czyn. Jedynie w Zabłociu (69) jeden z garncarzy rył ostrym drewienkiem na wilgotnej jeszcze powierzchni misek linie faliste (rys. 52/21), a w Fili-powcach (52) garncarz wyciskał drewienkiem na garnkach (rys. 49/11) i dzbanach (rys. 54/6) proste linie poziome. W Zaborcach (47) jeden z garncarzy od czasu do czasu na prośbę swoich klientek ozdabiał garnki i miski linią falistą, rytą drewienkiem. Robił to jednak rzadko i niechętnie, bo żałował na to czasu.

Sil*

HARTOWANIE

§ 132. Po wypaleniu naczynia były poddawane zabiegowi, nazywanemu przez garncarzy „hartowaniemZabieg ten stosowali wszyscy garncarze lepiący oraz niektórzy z garncarzy toczących, jak na przykład w Rzeczkach (61). Zabieg ten polega na tym, że rozżarzone jeszcze naczynia, wyjęte z pieca, zanurzane były do połowy (bokiem) do specjalnego rozczynu (o którym niżej), prędko w tym rozczynie obrócone, na tychmiast wyjęte i znowu wstawione do pieca dla „przesuszenia , jak to nazywali sami garncarze. Podczas okręcania rozżarzonego naczyn w rozczynie, do ścianek jego przyklejały się części organiczn P niżej), które w wysokiej temperaturze pieca zwęglały się i w od swego rozłożenia na powierzchni naezynia nadawa y mu na ^ ^

gląd mozaikowy z intensywnymi plamami (rys. 5 •) ^{(g y}    .

gęsty), a częściej pokrywały go nieregularnymi większym, plamami (gdy

rozczyn był rzadszy) (rys. 50/5, 54/7).

Garncarstwo 15