DSCN9344

II. Przygotowanie surowca

Glinę do lepienia naczyń pobrano z tych złóż w Worytach, które na podstawie badań L. Kociszewskiego uznano za prawdopodobnie użytkowane przez ludność kultury łużyckiej. Były to złoża gliny stosunkowo tłustej (oznaczonej jako glina 1), położone niedaleko stanowiska 4, na południowo-wschodnim skłonie wzniesienia, na polu J. Krausego, oraz złoża gliny bardziej zanieczyszczonej, znajdujące się na północnym zboczu wzniesień morenowych, otaczających od południa pradolinę dawnego jeziora, w odległości około 0,5 km na zachód od stanowiska 2, leżące na polu A. Riemera zwanym „Cegielnia” (glina 3). Analizy L. Kociszewskiego wykazały, że większość przebadanej przezeń ceramiki kultury łużyckiej ze stanowisk 1 i 2 w Worytach wykonana była z gliny analogicznej do próbki 3.

W dotychczasowej literaturze archeologicznej brak jest w zasadzie danych na temat lokalizacji złóż gliny używanej do wyrobu ceramiki. Jedynie na podstawie analizy fizyko-chemicznej ceramiki z cmentarzyska w Częstochowie-Rakowie określono, że tłusta glina użyta do jej produkcji pochodziła z ..... tego samego lub niezbyt odległego miejsca”⁴. Według R. Rogozińskiej naczynia z cmentarzyska ^w Nagłowicach, pow. Jędrzejów wykonane były z dwóch gatunków glin, pochodzących z różnych złóż². Z prac etnograficznych wnosić można, że korzystano na

ogół ze złóż gliny tłustej położonych na brzegach jezior lub rzek, niedaleko miejsca zamieszkania*.

Gliny ze złóż oznaczonych nr 1 i 2 zadołowano⁷ w końcu sierpnia 1972 r._r w piasku na głębokości około 1 m. Dnia 31.VTI.1973 r.. a więc po 11 miesiącach! wydobyto je i następnie poddano procesowi wietrzenia, wystawiając je na działa-

• ^Ar<*" «. II. 3«*0, s. 113.

« A    ___

o wypalono tu w piecu elektrycznym

z Częatochowy-Rakowa, ,,Rocznik

^w Nagłowicach, pow. Jędrzejów,

nie procesów atmosferycznych*. Po tygodniu _ ₆.VIII. około godz. io« wyłożona _obie próbki uprzednio pokruszone na deski i zalano dwoma wiadrami wody

Wysuszoną już glinę 1 dnia 7.VIII. około godz. 18 roztarto kamieniem przesiano przez sito o oczkach około 1 mm średnicy, pozbawiając ją większych zanieczyszczeń, a następnie zsypano do wiadra i zalano wodą tak że nabrała konsystencji gęstej śmietany*. Wszystkie te zabiegi, to jest dołowanie, wietrzenie i moczenie gliny, mają wywierać dodatni wpływ na pulchność i plastyczność gliny, równomierne jej nawilżenie oraz nadanie odpowiedniej konsystencji. Część gliny 1 moczyła się do dnia 8.VIII., kiedy to zlano ją do tekturowego pudełka celem szybkiego odparowania. Następnego dnia glina ta silnie zgęstniała i zmieszano ją z domieszką, a po 24 godzinach wykonano z niej kilka naczyń. Druga część tej gliny moczona była nadal, a naczynia wylepiono z niej w dniach 13—15,

i8.vni.

Glinę 3 po dwóch dniach wietrzenia na deskach rozdzielono na dwie części. Jedną część (oznaczoną jako glina 3 A) bez rozcierania i przesiewania zalano wodą, a podczas moczenia (8—12.YIII) mieszano wybierając większe zanieczyszczenia (głównie fragmenty cegły), które osiadały na dnie wiadra. Następnie zlano ją do tekturowego pudełka, a po 6 dniach z gliny tej, z domieszką lub bez, wykonano naczynia. Resztę gliny (oznaczoną jako glina 3 B) w dniu 9.VIII już wysuszoną. roztarto kamieniem, przesiano przez sito i po wsypaniu do wiadra zalano wodą. mocząc ją do dnia 12.VIII, kiedy to wyłożono ją do tekturowego pudełka. Po 3 dniach dodano do niej domieszkę i przechowywano dalej w plastikowym worku (naczynia z niej lepiono w dniach 16—18.VIII). Z gliny 3B bez domieszki wykonano naczynia w dniu 18.VIII.

Dodawanie domieszki do gliny stwierdza się zarówno w badaniach etnograficznych, jak i materiałach archeologicznych. W garncarstwie prymitywnym róz-nych ludów jako domie.ika nużyły: royl.rly węgiel dr.ewny 1 roitarte Jkorapy nacgyń, pia.ok. preepalone i rozlano z.ra.oh lut.rozbite .W- kem e oraz chuda glina naturalna uprzednio namoczona, dodawane do gliny w rómej ilości: od 1 do 7 części gliny na 1 część piasku. Glinę * domieszką ^ “no przez kilka godzin rękami w niecce drewnianej lub na <-.ci

W materiale archeologicznym obserwujemy *pi^ck^rLd^^wtarte skorupy Najczęściej są to roztarte przepalone a>me^.    '_jnterpretowane jest przede

czy domieszka organiczna. Sztuczne c , _{nienle nac}zyń na zmiany tempera-

wszystkim jako zabieg mający na cc u    ułatwienie obróbki czy

tury podczas suszenia, wypalania i gotowama^ a lak e wzmocnienie konstrukcji naczynia (odporność mechaniczna)

--    _w Holubowlcz, Garncarstwo .... OWO)* s. 32.

*    R. Krzywice, Podstawy... *• ²³ Z*™** _Jdui_emy dane o rozkruszanlu i P^r7Cb:C^

•    Wc wszystkich pracach etnograficzn>    ^ _zloia. Różnice występu)* ^{w dlu}*^ ^c _s}

nlu z większych zanieczyszczeń ghny P° ‘    niektórych rejonach glinę ^ ’

moczenia gliny. Trwa ono od 5 godzin do>15    _PorównaJ _na

goręcę wodę, co ma przyspieszyć proces    (1950), *• 32; tenże, nm.

0®57), s. 13 i n.    Kowalska. Ceramika.... s. 14« * ^W' ^w

>o Porównaj na przykład A. «’    ' _Pro(jukc)a naczyń..., *• '    Otchłani Wie-

car.tu.0.... (1950), .. 31 ^{l n} = ^    ceramik kultury ‘“tycM. *    * - _M, G,dzl«e-

II W. Hołubowicz, z badań ru    Garncarstwo..., C-050). s.    _Arch.**. t. XX.

ków", R. XVI, 1M7, z. 11—12* s- ¹    * kulturą grobów kloszowych. ..    _ut9t0ria pieca

włcz. Wybrane zagadnienia z    rzemiosła'garncarskiego, er. [    j _{w mlt}).

1*4. z. 2. s. 149; R. Krzywice. 7>ch««lo^ _ ^ _Buczeic. _0fadfl kultury lu.yc garncarskiego. Poznań-Wrocław    ••    _star/\ t. VII. INI. *•

scowoid Kąty Mole, pow. Włodawę*.