DSC
90

zakresu pojęcia „podręcznik”. Specjaliści zajmujący się problematyką podięc/¹'' ^!l W. Okoń, Cz. Kupisiewicz, Cz. Maziarz, P, Parnowski, T. Leja i inni są zgodni co tl° ‘ go, iż podręcznik winien przyjąć na siebie więcej funkcji aniżeli tylko przekazywani' wiedzy. Jednym z podstawowych zadań współczesnego podręcznika jest jego udział w rozwijaniu myślenia uczących się z niego. Aby ten udział był możliwie duży i przynosił przewidywany skutek, podręcznik winien:

—    przejąć na siebie ciężar wiadomości teoretycznych,

—    zawierać treści ustrukturyzowane w określony system,

—    wykorzystywać sposoby logicznego myślenia i demonstrować je uczącym się,

—    stwarzać uczniom możliwości poszukiwania samodzielnych dróg poznania,

—    integrować w swojej strukturze różne środki dydaktyczne, aby przekazywane za jego pomocą treści nauczania docierały do ucznia różnymi kanałami przekazu.

W. Okoń, czyniąc podręcznik najważniejszym ze środków dydaktycznych w stworzonym przez siebie systemie kształcenia wielostronnego, wyznaczył mu funkcje nawiązujące do występujących w tym systemie czterech dróg uczenia się przez: przyswajanie, odkrywanie, przeżywanie, działanie. Są to następujące funkcje:

1.    Funkcja informacyjna - podręcznik, podobnie jak środki masowego przekazu, powinien zawierać informacje o tych dziedzinach rzeczywistości, które są reprezentowane przez poszczególne przedmioty nauczania-uczenia się. Informacje te, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy w danej dziedzinie, podręcznik winien podawać usystematyzowane pod względem logicznym, rzeczowym i psychologicznym. Pojęcie „informacja” powinno być rozumiane szeroko, zgodnie z wymogami współczesnej cybernetyki. Źródłem informacji w podręczniku ma więc być nie tylko opis czy wyjaśnienie, lecz również fotografia, rysunek, model, schemat, test, polecenie. Ma to być również informacja, jak zdobywać dalsze informacje.

2.    Funkcja badawcza - prezentowane w podręczniku treści winny być ujęte w układ problemowy i zawierać pytania oraz dyrektywy badawcze, organizujące samodzielną działalność uczniów. Jest również pożądane, aby podręcznik inspirował ucznia do samodzielnych badań i pomagał mu w ten sposób w uzyskaniu pewnego minimum wiedzy metodologicznej.

3.    Funkcja transformacyjna - zadaniem podręcznika jest również przygotowywanie ucznia do przetwarzania rzeczywistości. Funkcja ta wiąże się z tym wszystkim, co stanowi w podręczniku materiał do ćwiczeń i zadań wyrabiających rozmaite sprawności oraz dających impulsy do działań praktycznych.

4.    Funkcja samokształceniowa - podręcznik poprzez odpowiedni dobór treści, łączenie teorii z praktyką bogactwo otwartych sytuacji, które zaciekawiają pobudzają do samodzielnego myślenia i działania, winien budzić i rozwijać zdolności poznawcze ucznia, jego zainteresowania oraz pozytywną motywację w procesie uczenia się. Powinien też udostępniać uczniom podstawowe techniki uczenia się (Okoń, 1973).

Cz. Kupisiewicz (1975) oczekuje od podręcznika pełnienia przede wszystkim trzech funkcji: informacyjnej, ćwiczeniowej i motywacyjnej, dodając do nich jeszcze trzy inne, ważne wtedy, gdy konkretny podręcznik ma też pełnić rolę narzędzia samodzielnego uczenia się (samokształcenia), a mianowicie autokontroiną, która winna umożliwić uczniowi sprawdzenie ilości i jakości wiedzy uzyskiwanej z podręcznika (duża liczba