dydaktyka2

Dydaktyka ogólna

apewnicnic każdemu dziecku możliwie pełnego, wszechstronnego ju intelektualnego, moralnego, fizycznego i estetycznego¹, le te są zgodne z ideałem .wychowania dla przyszłości", jakim Jest wość wszechstronnie rozwinięta, zaangażowana i twórcza, aktywni względem poznawczym, spoleczno-moralnym. zawodowym i kul-lym (por. raport Edukacja narodowym priorytetem. 1989. s. 168 .). Istotną rolę w urzeczywistnianiu tego ideału odgrywa ksztalce-

2. Cele kształcenia ogólnego

łównym celem kształcenia ogólnego, ściśle powiązanym z omówio-w poprzednim podrozdziale celami wychowania, jest zapewnienie ilkim uczniom - odpowiednio do ich możliwości - optymalnego roz-lntelektualnego.

czywiście cel ten jest realizowany nie w oderwaniu, lecz łącznie z ce-wychowania, zwłaszcza wychowania spolcczno-moralnego i este-lego. nastawionymi na kształtowanie pełnej osobowości ucznia.

: tylko określonych jej stron. Istnienie różnych sfer osobowości nic cza bynajmniej, że każda z nich powinna stanowić teren odrębnych iaływań wychowawczych. W rzeczywistości te różne sfery są ze sobą c powiązane i tworzą łącznie pełną osobowość. Dlatego też wychowa-ipoleczno-moralne zawiera zazwyczaj elementy kształcenia (nazywa-> przez niektórych autorów .wychowaniem intelektualnym") i wycho-ia estetycznego, to ostatnie zaś obejmuje oddziaływania wychowaw-pobudzającc rozwój społcczno-moralny i intelektualny. Podobnie je się również w przypadku kształcenia. I ono bowiem - Jak świadczy ityka szkolna - zapewnia tym lepsze wyniki, im bardziej skierowane na formowanie pełnej osobowości ucznia, a nie tylko na rozwijanie umysłu.

Głównemu celowi kształcenia ogólnego, tzn. zapewnieniu każdemu niowi pełnego rozwoju intelektualncgo. podporządkowana jest dzia-ość szkół ogólnokształcących (podstawowych i średnich), a także -

w pewnym stopniu - szkól zawodowych. W toku tej działalności nauczyciele realizują następujące cele kształcenia ogólnego, podrzędne wobec omówionego wyżej celu głównego:

•    Zaznajamianie uczniów' z podstaw^raml usystematyzowanej wiedzy

0    przyrodzie, społeczeństwie, technice i kulturze w zakresie umożliwiającym rozumienie najważniejszych rzeczy, zjawisk, wydarzeń i procesów oraz operatywne posługiwanie się tą wiedzą przy przekształcaniu fragmentów rzeczywistości, dostosowanym do możliwości dzieci i młodzieży.

Od sposobu, w jaki szkoła realizuje ten cel. zależy w^f głównej mierze ocena jej pracy przez społeczeństwo. W niemałym stopniu zależą od tego również losy uczniów, którzy - ubiegając się o przyjęcie na wyższe szczeble nauczania - muszą zdawać sprawę z jakości i ilości wiedzy opanowanej na szczeblach niższych.

Zaznajamianie dzieci i młodzieży z osiągnięciami określonej dziedziny wiedzy i wyposażenie ich w odpowiednie umiejętności jest ściśle związane z realizacją zarówno innych celów kształcenia ogólnego, np. kształtowaniem i rozwijaniem zdolności oraz zainteresowań uczniów. Jak i celów' wychowania, procesy te są bowiem współzależne i warunkują się wzajemnie.

•    Rozwijanie zdolności I zainteresowań poznawczych uczniów, a mianowicie ich krytycznego myślenia, uw^fagi, wyobraźni, pamięci, fantazji

1    różnorakich umiejętności praktycznych.

Właściwej pod względem merytorycznym i metodycznym realizacji lego celu sprzyja wdrażanie dzieci i młodzieży do samodzielnego dostrzegania. formułowania l rozwiązywania określonych problemów' teoretycznych i praktycznych z dziedziny przyrody, życia społecznego, techniki i kultury. Dyrektywa praktyczna, której przestrzeganie w toku pracy dydaktyczno-wychowawczej warunkuje rozwój zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów, nakazuje, aby kształcić myślenie przez stwarzanie sytuacji zmuszających do myślenia, rozwijać pamięć dzięki systematycznemu ćwiczeniu jej na odpowiednio dobranych treściach, wyrabiać określone umiejętności praktyczne w warunkach umożliwiających rzeczywiste wykonywanie tych czynności itp.

O potrzebie rygorystycznego przestrzegania tej dyrektywy świadczą nie tylko wyniki badań psychologicznych i dydaktycznych, lecz również rzemiany dokonujące się w święcie współczesnym. Gwałtowny przyrost wiedzy, burzliwy rozw'ój techniki, potęgująca się rola nauki w^f życiu (współczesnym, konieczność rozstrzygania nowych, niespotykanych do-czas problemów' - oto czynniki, które powodują, iż niezbędna staje ę dzisiaj potrzeba racjonalnej gospodarki społecznymi zasobami zdol-ości na równi z eksponowaną już koniecznością przemyślanego wyko-stywania surowców. W łych okolicznościach rozwijanie zdolności i za-teresowań poznawczych uczniów urasta do rangi Jednego z podstawach zadań nowoczesnej szkoły.

•    Kształtowanie u dzieci i młodzieży akceptowanego społecznic syste-iu wartości, tzn. systemu spójnych merytorycznie i logicznie poglądów

1

Po raz pierwszy w dziejach pedagogiki /. Ideą wychowania wszechstronnego, a więc tn-itualncgo. moralnego, estetycznego 1 fizycznego, spotykamy się w starożytnych Atenach, cchstronne wychowanie zapewniano tam Jednak nie wszystkim dzieciom, lecz tylko tym, e wywodziły się z klasy właścicieli niewolników. IHjnadlo ateńska koncepcja wszechsł ronił wychowania nic uwzględniała przygotowania dzieci i młodzież)' do konkretnej pracy pro-cyjncj. gdyż lego rodzaju pracę uważano za niegodna wolnych obywateli.

Obecnie wychowaniem wszechstronnym (pełnym, wielostronnym) obejmuje się na I wszystkie jednosiki. Realizacja tego zamierzenia Jest Jednak w różnych krajach różna, eje się lak głównie z powodu znacznego zróżnicowania zakresu i poziomu kształcenia sowego - czego wyrazem jesl z jednej strony powszechność nauczania na szczeblu peł-szkoły średniej (Stany Zjednoczone. Kanada. Japonia l inne kraje uprzemysłowione), ruglcj zaś strony niemożność zapewnienia edukacji elementarnej wszystkim dzieciom deku szkolnym (wiele krajów l/.w. Irzcciego świata).