dydaktyka
6

90

DtfdakUjka ogólna

to

%

A oto najważniejsze zasady analizy i układu treści kształcenia stosowane w programowaniu dydaktycznym:

•    Jasne I wyraźne określenie celów tekstu programowanego, najlepiej w kategoriach czynności i wyników. Jest podstawowym warunkiem jego dydaktycznej skuteczności. Zgodnie z tą zasadą należy przede wszystkim ustalić treść czynności, które uczniowie powinni opanować po przestudiowaniu tekstu. Równie istotne jest znalezienie racjonalnego sposobu przekształcania „wiedzy wyjściowej" uczniów, z którą przystępują do studiowania danego tematu, w wiedzę 1 umiejętności końcowe, zakładane.

•    Materiał będący przedmiotem programowania należy podzielić na powiązane ze sobą caynnoścl 1 wyniki, biorąc pod uwagę związki merytoryczne i logiczne między każdą parą korespondujących ze sobą czynności 1 wyników'.

•    Wszystkie czynności typu „odpowiedź", wykonywane przez uczniów w trakcie studiowania tekstu programowanego, powinny być obserwo-walne. Lzn. dostępne obserwacji z zewnątrz. Tylko wtedy mogą być kontrolowane przez nauczyciela lub zastępującą go maszynę dydaktyczną i stanowić podstawę racjonalnego sterowania uczeniem się.

•    Skojarzenia, które uczniowie tworzą w toku uczenia się. powinny być odwracalne. Chodzi o to. aby uczeń potrafił np. nic tylko podać w języku ojczystym odpowiednik słowna obcego, lecz i odwrotnie. Zasada ta wyraźnie nawiązuje do piagelowskiego postulatu przekształcania jednokierunkowych i nieodwracalnych nawyków' intelektualnych w operacje wielokierunkowe i zarazem odwracalne.

•    Przy charakterystyce danego przedmiotu, zjawiska, procesu lub zdarzenia trzeba najpierw' opisać klasę, której ów przedmiot itd. jestskła-j dnikiem. a dopiero później eksponować Jego cechy.

•    Materiał nauczania należy utrwalać w różnorodny sposób, wykorzystując w tym celu zarówno „podłużne", jak i „poprzeczne" przekroje realizowanych w szkole tematów.

•    Stosownie do charakterystycznych wiaściwości poszczególnych tematów trzeba posługiwać się dedukcyjnym lub Indukcyjnym tokiem prezentacji materiału, nic faworyzując jednak żadnego z nich.

•    Z materiału nauczania, który uczniowie mają przestudiować, należy wydzielić zagadnienia najistotniejsze (podstawowe pojęcia, prawa, twierdzenia, zasady, reguły ilp.) oraz starannie przeanalizować zachodzące między nimi związki logiczne i merytoryczne. Następnie do każdego z wybranych zagadnień trzeba dobrać reprezentatywne przykłady oraz umożliwić uczniom podawanie własnych przykładów. Oczywiście w przypadku gdy uczniowie samodzielnie podają przykłady, osoba prowadząca zajęcia musi Je natychmiast kontrolować, aby nic dopuścić do utrwalenia się ewentualnych błędów.

•    Każdy nowy termin, prawo, zasadę itp. trzeba eksponować parokrotnie w różnych kontekstach, aby uczniowie mogli dobrze zrozumieć ich treść i trwale ją sobie przyswoić. Przykładowo: Językoznawcy stwierdzili. że trwale i równocześnie operatywne opanowanie wyrazów lub zwrotów obcej mowy wymaga od 7 do 23 powtórzeń każdego z tych wyrazów czy zwTotów. W toku uczenia się innych przedmiotów liczba potrzebnych powtórzeń będzie prawdopodobnie inna. ale zawrze konieczne okaże się przynajmniej dwn-. trzykrotne wzmocnienie każdego nowego pojęcia, prawa, zasady, reguły itd.

Ił

:eglądu dawniejszych i najnowszych teorii doboru i układu tre-łccnia wynikają następujące wnioski ogólne: gramy nauczania powinny zawierać materiał uwzględniający społeczne oraz Indywidualne potrzeby uczniów', a zarazem eks-: treści podstawowe. nowoczesne, o dużych walorach wychowaw'-oznaw'czych. Musi to być zatem materiał z zakresu różnych dys-le podporządkowany naczelnemu celowi wychowania, jakim Jest tronny rozwój każdego ucznia, a także zgodny z potrzebami :sncgo życia.

howując zasadę systematyczności jako główną wytyczną dobo-idu treści nauczania, powinno się uwzględniać możliwość kom->problemoweJ, a naw'et egzemplarycznej realizacji niektórych . W ten sposób można uwolnić programy nauczania od zbęd-rzegółów i zapewmić uczniom warunki, które będą sprzyjały za-aznawaniu. jak i rozumieniu rzeczywistości, terial zawarty w programach nauczania powinien być tak dobra-nauczyciele mogli Indywidualizować pracę dydaktyczno-wycho->tosowTiic do zainteresowań i zdolności uczniów. W tym celu. obok i minimalnych, opracowanych z myślą o uczniach najsłabszych, y powinny zawierać także wymagania dostosowane do poziomu przeciętnych i bardzo zdolnych. Zapcwmiając warunki s przyj aj ą-acji tak ujmowanego indywidualizowania treści oraz właściwego mżenia się w' obrębie przedmiotów' obowiązkowych dla wszystkich program nauczania powinien również umożliwiać rozwój zdolno-ntów' dzieci i młodzieży w tych zakresach, które niejako wykracza-