Obraz�8

Podstawy dydaktyki ogóhKi_

8

s

Rj^ 3. Graf

A oto najważniejsze zasady analizy i układu treści kształcenia stosowane w programowaniu dydaktycznym:

*    Jasne i wyraźne określenie celów tekstu programowanego, najlepiej w kategoriach czynności i wyników, jest podstawowym warunkiem jego dydaktycznej skuteczności. Zgodnie z tą zasadą należy przede wszystkim ustalić treść czynności, które uczniowie powinni opanować po przestudiowaniu tekstu. Równie istotne jest znalezienie racjonalnego sposobu przekształcenia „wiedzy wejściowej" uczniów, z którą przystępują do studiowania danego tematu, w wiedzę i umiejętności końcowe, zakładane.

*    Materiał będący przedmiotem programowania należy podzielić na powiązane ze sobą czynności i wyniki, biorąc pod uwagę związki merytoryczne i logiczne między każdą parą korespondujących ze sobą czynności i wyników.

*    Wszystkie czynności typu „odpowiedź", wykonywane przez uczniów w trakcie studiowania tekstu programowanego, powinny być obserwowalne. tzn. dostępne obserwacji z zewnątrz. Tylko wtedy mogą być kontrolowane przez nauczyciela lub zastępującą go maszynę dydaktyczną i stanowić podstawę racjonalnego sterowania uczeniem się.

*    Skojarzenia, które uczniowie tworzą w toku uczenia się, powinny być odwracalne. Chodzi o to, aby uczeń potrafił np. nie tylko podać w języku ojczystym odpowiednik słowa obcego, lecz i odwrotnie. Zasada ta wyraźnie nawiązuje do piagetowskiego postulatu przekształcania jednokierunkowych i nieodwracalnych nawyków intelektualnych w operacje wielokierunkowe i zarazem odwracalne.

*    Przy charakterystyce danego przedmiotu, zjawiska, procesu lub zdarzenia trzeba najpierw opisać klasę, której ów przedmiot itd. jest składnikiem, a dopiero później eksponować jego cechy.

*    Materiał nauczania należy utrwalać w różnorodny sposób, wykorzystując w tym celu zarówno „podłużne", jak i „poprzeczne” przekroje realizowanych w szkole tematów.

*    Stosownie do charakterystycznych właściwości poszczególnych tematów trzeba posługiwać się dedukcyjnym lub indukcyjnym tokiem prezentacji materiału, nic faworyzując jednak żadnego z nich.

*    Z materiału nauczania, który uczniowie mają przestudiować, należy wydzielić zagadnienia najistotniejsze (podstawowe pojęcia, prawa, twierdzenia, zasady, reguły itp.) oraz starannie przeanalizować zachodzące między nimi związki logiczne i merytoryczne. Następnie do każdego z wybranych zagadnień trzeba dobrać reprezentatywne przykłady oraz umożliwić uczniom podawanie własnych przykładów. Oczywiście, w przypadku, gdy uczniowie samodzielnie podają przykłady, osoba prowadząca zajęcia musi je natychmiast kontrolować, aby nie dopuścić do utrwalenia się ewentualnych błędów.

*    Każdy nowy termin, prawo, zasadę, itp. trzeba eksponować parokrotnie w różnych kontekstach, aby uczniowie mogli dobrze zrozumieć ich treść i trwale ją sobie przyswoić. Przykładowo: językoznawcy stwierdzili, że trwałe i równocześnie operatywne opanowanie wyrazów lub zwrotów obcej mowy wymaga na ogół od 7 do 23 powtórzeń każdego z tych wyrazów czy zwrotów. W toku uczenia się innych przedmiotów liczba potrzebnych powtórzeń będzie prawdopodobnie inna, ale zawsze konieczne okaże się przynajmniej dwu-, trzykrotne wzmocnienie każdego nowego pojęcia, prawa, zasady, reguły itd.

♦

Z przeglądu dawniejszych i najnowszych teorii doboru i układu treści kształcenia wynikają następujące wnioski ogólne:

• Programy nauczania powinny zawierać materiał uwzględniający potrzeby społeczne oraz indywidualne potrzeby uczniów, a zarazem eksponować treści podstawowe, nowoczesne, o dużych walorach wychowawczych i poznawczych. Musi to być zatem materiał z zakresu różnych dyscyplin, ale podporządkowany naczelnemu celowi wychowania, jakim jest wszechstronny rozwój każdego ucznia, a także zgodny z potrzebami współczesnego życia.

* Zachowując zasadę systematyczności jako główną wytyczną doboru i układu treści nauczania, powinno się uwzględniać możliwość kompleksowo-pro bierno woj. a nawet egzentpłarycznej realizacji niektórych tematów. W ten sposób można uwolnić programy nauczania od zbęd-