Obraz�0

Podstawy dydaktyki ogólnej

86

reguły postępowania itp. z zakresu dyscypliny naukowej odpowiadającej danemu przedmiotowi;

uwagi o realizacji programu praż wskazówki na temat metod, form organizacyjnych i środków umożliwiających skuteczną realizację materiału nauczania objętego programem.

\ Wynika stąd, że zawartość programów jest determinowana nie tylko przez treść odpowiadających im dyscyplin naukowych, lecz również przez cele, metody i organizację pracy dydaktyczno-wychowawczej, które to czynniki wiążą się z kolei z Formowaniem osobowości uczniów i z warunkami nauczania-uczenia się. Dlatego też programy nauczania nie mogą być po prostu „miniaturami” odpowiadających im dyscyplin. Zresztą nie wszystkie przedmioty nauczania — czego przykładem są chociażby zajęcia praktyczno-techniczne — mają swoje odpowiedniki w określonych dyscyplinach naukowych.

Przedmioty objęte planem nauczania dzieli się przeważnie na obowiązkowe i fakultatywne. Pierwsze, zawierające podstawy wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice i kulturze, stanowią wspólny dla wszystkich uczniów kanon wykształcenia. Natomiast przedmioty fakultatywne dotyczą zagadnień bardziej szczegółowych i wiążą się głównie z dążeniem szkoły do zaspokojenia indywidualnych potrzeb i zainteresowań uczniów. Liczba przedmiotów fakultatywnych wzrasta zazwyczaj w miarę przechodzenia uczniów z niższych szczebli nauczania na wyższe. Wtedy też występują one zarówno w planie zajęć pozalekcyjnych, jak i lekcyjnych.

Plany i programy nauczania są w większości krajów dokumentami zatwierdzanymi przez centralne władze oświatowe.

Zgodnie z „Zarządzeniem Nr 13 z dnia 12 maja 1992 roku w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach ogólnokształcących i zawodowych” przedmioty objęte planem nauczania szkoły podstawowej są w Polsce obowiązkowe dla wszystkich uczniów. W szkole tej uczniowie przyswajają sobie ogólne podstawy wiedzy, pozwalające im kontynuować naukę w szkołach średnich ogólnokształcących lub zawodowych. Dopiero na szczeblu średnim wzrasta zakres swobodnego wyboru przedmiotów. Ponadto każdy uczeń szkoły podstawowej i średniej może uczestniczyć w zajęciach fakultatywnych, nadobowiązkowych oraz w kołach zainteresowań technicznych, naukowych i artystycznych.

W planach i programach nauczania realizowanych w szkolnictwie średnim ogólnokształcącym i zawodowym występują — aczkolwiek w różnym wymiarze godzin nauczania — takie grupy przedmiotów wspólnych, jak: przedmioty instrumentalne, będące narzędziem porozumiewania się ludzi (język ojczysty i przynajmniej jeden język obcy), społeczne (historia, wychowanie obywatelskie), matematyka, której formalny charakter pozwala

ujmować stosunki ilościowe istniejące w rzeczywistości przyrodniczej, technice oraz w życiu społecznym, wychowanie fizyczne i przysposobienie obronne. Ponadto plany i programy nauczania dla szkól ogólnokształcących oraz dla niektórych typów szkół zawodowych obejmują przedmioty przyrodnicze (biologia, chemia, fizyka i geografia), natomiast przedmioty artystycz-no-tcchniczne (zajęcia praktyczno-techniczne, wychowanie plastyczne i wychowanie muzyczne) realizowane są przede wszystkim w szkołach ogólnokształcących, podobnie jak zawodowe — w szkołach zawodowych.

Zgodnie z cytowanym wyżej „Zarządzeniem" plan nauczania w klasach I-III szkoły podstawowej przedstawia się, jak następuje:

Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 13 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 1992 r.

PODSTAWOWY RAMOWY PLAN NAUCZANIA .

W SZKOLE PODSTAWOWEJ z klasami I-Ylll

Tygodniowa liczba godzin w klasach 1-1II

Lp.		Klasa			Razem
		I	^11	III
1 2 3	J. polski Środowisko społeczno- -przyrodnicze Matematyka	12	12	12	18 3 +2 13
i	Technika Plastyka Muzyka	4	4	4	4 3 +2 3
7	Wychowanie fizyczne	2	3	3	8
Razem liczba godzin obowiązkowych dla ucznia		18 godz.	19 godz.	19 godz.	56
Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna		2	2	2	6
Zajęcia dydaktyczno-wy-równawcze		2	2	2	6

Ogółem 56 godzin 4- 12 godzin