Obraz�6

. Podstawy dydaktyki ogólnej

wstających luk w wiadomościach, umiejętnościach i nawykach każdego ucznia;

terapię pedagogiczną, a zwłaszcza wyrównywanie wykrytych zaległości w opanowywanym przez uczniów materiale programowym poprzez indywidualizację nauczania na lekcji oraz w drodze organizowanych przez szkołę zajęć pozalekcyjnych w grupach wyrównawczych.

Profilaktyka pedagogiczna

Wyniki procesu nauczania i wychowania zależą w poważnej mierze od stosowanych przez nauczycieli form i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej. Do form i metod, które wpływają skutecznie na wzrost efektywności pracy szkoły, należy —jak wynika z przeprowadzonych już i udokumentowanych badań — nauczanie problemowe. Praca uczniów na lekcji w kilkuosobowych zespołach nad określonymi problemami o charakterze praktycznym lub teoretycznym powoduje wzrost zainteresowania nauką, wdraża ich do wspólnego przezwyciężania trudności, stwarza liczne okazje do wymiany poglądów, wyrabia krytycyzm myślenia, uczy racjonalnych metod planowania i organizacji wysiłków itd. Dlatego też nauczanie problemowe w zespołach stanowi jeden z najpoważniejszych warunków skuteczności walki z niepowodzeniami szkolnymi i z tego głównie powodu zasługuje na to, aby je uczynić podstawową formą pracy nauczyciela na lekcji.

Diagnoza pedagogiczna /

Podstawą diagnozjTpedagogicznęj^iąinBywiaualne rozmowy nauczycieli z uczniami i ich rodzicami, przygodne i ciągłe obserwacje uczniów, wywiady środowiskowe, badania testowe oraz organizowane co dwa-trzy tygodnie zebrania nauczycieli (rady klasowe). Opiekun klasy powinien ponadto prowadzić na bieżąco dziennik obserwacji pedagogicznych w odniesieniu do każdego wychowanka, współpracować z rodzicami uczniów, organizacjami młodzieżowymi i pozostałymi nauczycielami, aby poznać nie tylko warunki domowe powierzonych jego pieczy dzieci i młodzieży, ich pozycję w rodzinie itp,, lecz również ich zainteresowania, skłonności, tempo pracy itd. Znajomość tych danych umożliwia nauczycielom racjonalną indywidualizację pracy dydaktyczno-wychowawczej zarówno na lekcji, jak i podczas zajęć pozalekcyjnych. Stanowi też podstawę kierowania uczniów do najbardziej dla nich odpowiednich typów szkół średnich i wyższych. Nauczyciele powinni również przeprowadzać w różnych formach kontrolę i ocenę wyników nauczania, aby możliwie szybko wykrywać występujące u poszczególnych uczniów braki w zakresie opanowania treści programowych. Podstawowym środkiem służącym do realizacji tego zadania są systematycznie dokonywane

badania wyników nauczania po zakończeniu każdego dziahi programowego. Badania takie można prowadzić za pomocą testów pedagogicznych oraz innych sposobów i form kontroli. Ich wyniki stanowią podstawę oceny postępów w nauce i one też decydują o kierowaniu uczniów opóźnionych do grup wyrównawczych w celu usunięcia wykrytych u nich braków. Zestawienie wyników w odpowiednie tabele według rodzajów popełnianych przez uczniów błędów stanowi ponadto punkt wyjścia do analizy efektywności własnej pracy przez nauczycieli i zastosowania na tej podstawie odpowiednich środków metodycznych w celu zlikwidowania ewentualnych niedociągnięć tej pracy.

Jedną z form diagnozy pedagogicznej są systematyczne spotkania tzw. rad klasowych, tzn. zebrania wszystkich nauczycieli pracujących z uczniami danej klasy. W razie potrzeby w tego rodzaju spotkaniach mogą również uczestniczyć inne osoby, np. pracownicy biblioteki szkolnej, przedstawiciele komitetu rodzicielskiego, lekarz szkolny, zaproszeni rodzice itd.

Zasadniczym celem zebrań rad klasowych jest możliwie wszechstronna analiza postępów w nauce oraz zachowania uczniów. Podstawę tej analizy stanowią spostrzeżenia nauczycieli, lekarza szkolnego, rodziców itd. o poszczególnych uczniach. W ten sposób tworzy się zbiorowo pełną charakterystykę wszystkich uczniów danej klasy, czyniąc zarazem przedmiotem specjalnej uwagi tych wychowanków, którzy w danym okresie wymagają wzmożonej opieki ze strony domu i szkoły. Zdobyte tą drogą informacje o uczniach stanowią podstawę racjonalnego indywidualizowania pracy dydaktyczno-wychowawczej zarówno na lekcji, jak i podczas zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych.

I Terapia pedagogiczna

Terapia pedagogiczna może być stosowana bądź indywidualnie, bądź zbiorowo.

Nauczyciel, znając braki w zakresie opanowania materiału nauczania przez poszczególnych uczniów, posługuje się różnymi formami pracy w celu usunięcia tych braków. Może np. polecić uczniom wykonanie odpowiednio zindywidualizowanych prac domowych, prowadzić indywidualne konsultacje, otaczać słabszych uczniów specjalną opieką w czasie lekcji, uzgadniać z rodzicami wspólną linię oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych itd. Jeżeli te sposoby pracy indywidualnej nie zapewnią mimo wszystko spodziewanych rezultatów i uczeń w dalszym ciągu będzie wykazywał braki w zakresie takich czy innych partii materiału nauczania, nauczyciel powinien go wówczas skierować do odpowiedniej grupy wyrównawczej.