Obraz�3

92 Podstawy dydaktyki ogólnej

Wymienne funkcje może i powinien spełniać każdy podręcznik szkolny i akademicki. Sposób ich realizacji zależy jednak od wieku uczniów, charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów nauczania, a także od rodzaju kształcenia (stacjonarne, zaoczne).

Opisane funkcje odpowiadają głównym ogniwom procesu nauczania--uczenia się, a mianowicie: uświadamianiu uczniom celów i zadań nauczania (funkcja motywacyjna), zaznajamianiu dzieci i młodzieży z nowym materiałem (funkcja informacyjna), jego utrwalaniu oraz kontroli i ocenie wyników nauczania (funkcja ćwiczeniowa). Efekty uzyskiwane dzięki tym funkcjom zależą od przestrzegania takich zasad ogólnodydaktycznych, jak np. zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania-uczenia się (wszystkie funkcje, a przede wszystkim funkcja motywacyjna), zasady, systematyczności, stopniowania trudności i poglądowości (głównie, ale nie wyłącznie, funkcja informacyjna), czy wreszcie zasada łączenia teorii z praktyką, szczególnie istotna w przypadku funkcji ćwiczeniowej.

Od czasu pojawienia się nauczania programowanego coraz większe znaczenie przywiązuje się do empirycznej weryfikacji podręczników szkolnych. Dzięki niej podręcznik — powstając przy współudziale reprezentacji uczniów, których ogół ma później z niego korzystać — traci swój anonimowy i zuniformizowany charakter na rzecz przystosowania do faktycznych możliwości intelektualnych jego odbiorców. Taki podręcznik powinna cechować zarówno stabilność, jak i mobilność. Zasadniczy dla danego przedmiotu materiał powinien więc, zgodnie z postulatem stabilności, stanowić jak gdyby konstrukcję nośną podręcznika, jego stały rdzeń. Równocześnie, w myśl postulatu mobilności, należałoby jak najszybciej wprowadzać do tego podręcznika zmiany zachodzące w danej dyscyplinie naukowej, jej najnowsze zdobycze. Celowi temu mogą służyć odpowiednie wstawki aktualizujące lub —jak w niniejszym podręczniku — eksponowane w przypisach bloki rozszerzające.

Sprawdzian 4

1.    Wymień i omów czynniki determinujące dobór treści kształcenia.

2.    Scharakteryzuj główne założenia encyklopedyzmu, formalizmu i utylitaryzmu dydaktycznego oraz wykaż ich ograniczoną przydatność dla potrzeb współczesnego szkolnictwa.

3.    Opisz zalety i słabe strony egzemplaryzmu i struktura li/mu dydaktycznego.

4.    Na czym polegają spełniane przez podręcznik szkolny funkcje: informacyjna, motywacyjna i ćwiczeniowa?

Bibliografia do rozdziału IV

Achtenhagen F. Didaktik des Wirtschaftslehreunterrichts. Wyd. 3. Opladcn 1990, Lcskc und Budrick Verlag.

Acbli H. Zwolf Grundformen des Lehrens. Wyd. 3. Stuttgart 1990, Ernst Klett Vcrlag. Bennett N. Teaching Styles and Pupils Progress. London 1988, Open Books.

Brameld T. Philosophies of Education in Cultural Perpective. New York 1955, Holt and Company, Inc.

Dewey J. Moje pedagogiczne credo. Tłum. J. Pieter. Lwów-Warszawa 1933, Książ-nica-Atlas.

Dobrowolski A.B. Nowa dydaktyka. W: Pisma pedagogiczne. Tom II, Warszawa 1960, PZWS.

Doli W.E.Jr. A Post-Modern Perspective on Curriculum. London 1993, Teachers College Books.

Fenstermacher G.D., Soltis J.F. Approaches to Teaching. New York-London 1992, Teachers College, Columbia University.

Glóckel H. Vom Unterricht. Lehrbuch der Allgemeinen Didaktik.Bad Heilbrunn 1990, Verlag Julius Klinkhardt.

Goodlad J.I. A Place Called School. Prospects for the Futurę. New York, St. Louis (...) 1984, McGraw-Hill Book Company.

Kupisiewicz Cz. Paradygmaty i wizje reform oświatowych. Wyd.2. Warszawa 1994. Wydawnictwo „Żak”.

Learning to Succeed. A Radical Look at Education Today and A Strategy for the Futurę.

Report of the Paul Hamlyn Foundation. London 1993, Heinemann.

Matulka Z. Programowanie nauki o języku. Z badań nad modernizacją metod nauczania. Warszawa 1974, PWN.

Nawroczyński B. Zasady nauczania, wyd. 3. Wrocław-Warszawa-Kraków 1961, Ossolineum.

Niemierko B. Cele kształcenia. W: Kruszewski K. (red.) Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela. Warszawa 1991, PWN.

Okoń W. Podstawy wykształcenia ogólnego. Wyd. 4. Warszawa 1987, WSiP.

Ravitch D. The Schools We Deserve. Reflections on the Educational Crises of Our Time.

New York 1985, Basic Books, Inc.. Publishcrs.

Scheueri H. Die e.cemplarische Lehre. Stnn und Grenzen eines didaktischen Prinzips. Tubingen 1958, Max Nietneyer Yertag.

Sośnicki K. Aby programy były współczesne i życiowe. „Nowa Szkoła** 1961. nr 4. Suchodolski B. Nowoczesna treść i organizacja wykształcenia ogólnego. „Nowa Szkoła'* 1958, nr 4.

Suchodolski B. Szkoła potlstawowa w społeczeństwie socjalistycznym.

Wrocław-Warszawa-Kraków 1963. Ossolineum.

Suchodolski B. Model wykształconego Polaka. Program studiów nad powszechnym kształceniem ogólnym w perspektywie. „Nauka Polska” 1977, nr 1.

Suchodolski B., Wojnar 1. Kierunki i treści ogólnego kształcenia człowieka.

Warszawa-Kraków 1990, PWN.

Szczepański J. Refleksje nad-oświatą. Warszawa 1971, PIW.

Szewczuk W. (red.) Słownik psychologiczny. Warszawa 1979. Wiedza Powszechna.